Page 118 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

K aracaoğlan
KARACAOĞLAN

(XVII. yy.)

Hayatı ve Eserleri

Türk halk (âşık) edebiyatının yetiştirdiği en önemli ozanlardan biridir. Etkileyici bir dil ve duygu
evreni kurduğu şiirleriyle Türk halk şiiri geleneğinde çığır açmıştır. Şiirlerinden hareketle XVII.
yüzyılda, Çukurova’da doğduğu ve yörenin Türkmen aşiretleri arasında yaşadığı anlaşılmıştır.
1606’da doğduğu, 1689’da öldüğü düşünülmektedir. Doğum yeri gibi ölüm yeri de kesin olarak
bilinmemektedir. Şiirlerinden, çok uzun yaşadığı anlaşılmaktadır.
“Ala Gözlüm Ben Bu İlden Gidersem, Viran Oldum Mor Sümbüllü Bağ İken, Aşayım Dedim Karlı Dağın
Başından, Yürü Bre Yalan Dünya, Deli Gönül, Ala Gözlerini Sevdiğim Dilber, Can Vermeye Dermanım
mı Var, Var Git Ölüm, Yeşil Başlı Gövel Ördek, Kadir Mevlam Senden Bir Dileğim Var, İncecikten Bir Kar
Yağar, Şu Yalan Dünyaya Geldim Geleli” Karacaoğlan’ın sayısı 500’e varan türkülerinden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları

• Karacaoğlan’ın şiirleri, döneminin Türkçesini günümüze aktarmıştır. Konuşulan halk dilini
şiirinde ustaca kullanması, yerli unsurları çarpıcı şekilde yansıtması ve söyleyiş kıvraklığı da
eklenince bu şiirler kolaylıkla anlaşılmış ve sevilmiştir.

• Şiirlerindeki dil, Torosların dilidir. Bu dil, Arapça ve Farsçanın etkilerine kapalı, sade ve arı bir
dildir. Göçebe bir yaşamın zengin tecrübeleriyle anlatım olanakları geniştir.

• Şiirlerinde sanat yapma kaygısı gütmemiş, doğallık içinde evrensele ve sanatta birleştirici güce
ulaşmıştır.
• Şiirleriyle kültürün ve geleneğin taşıyıcılığını yapmıştır. Az sözle çok şey anlatmak istemiş;
bunun için de atasözü, ikileme ve deyimlerden çok fazla yararlanmıştır. Ayrıca şairin kendine
özgü deyişleri çoktur. “Ağacın eyisi özünden belli olur. / Yiğidin eyisi sözünden olur. / İl için
ağlayan gözünden olur.” dizelerinde üç atasözü peş peşe kullanılmıştır. “Gözüm kaldı şu
kaplanın postunda. / Döne döne teneşirin üstünde.” dizelerinde ise “gözü kalmak” deyimi ve
“döne döne” ikilemesi kullanılmıştır. “Yiğit yiğidin yoldaşı / Eyilerde ham süt olmaz.” dizeleri ise
şairin kendine özgü bir deyişidir.
• Az sözle çok şey anlatmanın
bir başka yolu da anlam
sapmalarıdır. Eğretileme (istiare)
sanatı Karacaoğlan’ın en çok
başvurduğu sanattır. “Güzel gitti
diye pınar ağladı.” dizesinde ise İstiare: Benzetme sanatının temel ögesi olan benzeyen
“pınar” kişileştirilerek insana ve benzetilenden sadece birinin kullanılmasıyla yapılan
ait “ağlamak” eylemi cansız bir benzetmeye denir. Benzetme ögelerinden yalnızca
varlığa aktarılmıştır. benzetilenle yapılan istiareye açık istiare, sadece
benzeyenin bulunduğu istiareye kapalı istiare denir.

116 Türkçeyi Etkili Kullananlar