Page 192 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

R eşat Nuri Güntekin
REŞAT NURİ GÜNTEKİN

(1889-1956)

Hayatı ve Eserleri

İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Asıl adı Mehmet Reşat’tır. Sermed Ferid, Ağustos Böceği, Ateş Böceği,
Saksağan, Çiğdem, Cemil Nimet gibi takma adlar da kullanmıştır. İlk hikâyesi Eski Ahbap 1917’de
Diken dergisinde yayımlanmıştır. Yine aynı dergide, 1918’de Cemil Nimet takma adıyla Harabelerin
Çiçeği adlı ilk romanı yayımlanmıştır. Londra’da, vefat etmiştir.

Leyla ile Mecnun, Tanrı Misafiri hikâye; Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Damga, Miskinler Tekkesi, Dudaktan
Kalbe, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Acımak roman; Eski Rüya, Taş Parçası tiyatro; Anadolu Notları gezi
yazısı; Fransız Edebiyatı Antolojisi, Tolstoy Hayatı ve Eserleri çeviri türündeki eserlerinden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları

• Yazarın sevilmesinin en önemli nedenlerinden biri üslubudur. O, konuşulan Türkçeyi roman
ve hikâye dili hâline getirmiştir. Her kesimden okuyucu tarafından ilgiyle takip edilmiştir.
Kullandığı temiz dil, başvurduğu alaycı anlatım, seçtiği konular bunda etkilidir.

• Romanlarında dikkat çeken özelliklerden biri, halk kültüründen gelen ve bireylerin gündelik
yaşam içinde varlıklarını devam ettirdikleri atmosferin sosyolojik yapısını yansıtıcı kalıplaşmış
sözcük gruplarıdır. Kahramanların yaşadıkları ortamın kültürel dokusunu yansıtan mahalli
ifadeler olaylara bir inandırıcılık özelliği kazandırmıştır. “amma, imdi, pisirdikti, narda istaarsam
gıdarım, bereket versin, hay senin şavuluna” gibi ifadeler buna örnektir.
• Tiyatrolarının amacını “şehir ve kasabaların tiyatro ihtiyacını gidermek, gençleri güzel ve
serbest konuşmaya alıştırmak, gençlerin fikir, sanat ve dil terbiyelerine yardım etmek,
geleceğin tiyatro sanatçılarını aramak, iyi hatip yetiştirmek, memleket ve toplum için faydalı
telkinlerde bulunmak” şeklinde açıklamıştır.

• Çeviriye olumsuz bakan Reşat Nuri, uyarlamaların daha iyi olacağını belirtmiştir. Tiyatronun
önceliği millî piyeslerdir. Ancak ülkede iyi tiyatro yazarı yoktur. Bu nedenle çeviri ve uyarlama
eserlere yönelmek gerekir.
Batı’nın güzel eserleri dilimize
kazandırılmalıdır. Çeviri yerine
uyarlamaları tavsiye etmesinin
nedeni de uyarlamaların daha Müstear ad (takma ad): Kişinin belli bir çevrede veya
çok “yerlileştirme” işi olduğunu faaliyette gerçek kimliğini gizlemek amacıyla seçip
varsaymasıdır. kullandığı addır. Takma ad, edebiyatçılar tarafından
sıkça kullanılmıştır. Örneğin Mehmet Fuat Köprülü-
Âşık Coşkun, Peyami Safa-Server Bedi, Necip Fazıl
Kısakürek-Adıdeğmez, Ömer Seyfettin-Perviz, Yusuf
Ziya Ortaç-Çimdik müstear adlarını kullanmıştır.

190 Türkçeyi Etkili Kullananlar