Page 63 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

Kızbörü Oyunu Çöğen (Çevgen) Oyunu

Çok iyi binici olan bir kız ve kızın pe- Çöğen, Orta Çağ’da İslam dünyasın-
şinden koşturan çok sayıda delikanlı ile kaçma da yayılmış ve çok rağbet görmüştür. Mısır’da
kovalama şeklinde yapılan bir atlı spordur. En Memlûk Sultanlığı Dönemi’nde de oynanan
iyi atı seçme hakkına sahip olan kız oyuncu, atlı bir spordur. Bu oyununun Osmanlılarda
düz bir alanda erkek oyunculardan 50-75 m Edirne Sarayı’nda Şikar Kapısı karşısında Tunca
önde durur. At aydocunun (atlı müsabakayı kıyısındaki meydanda mehter eşliğinde oy-
yöneten kişi) zurnagiciye (başlama işareti ve- nandığı bilinmektedir.
ren kişi) verdiği işaretle yarış başlar. Belirlenen At üstünde oynanan bu oyun, Türkler-
mesafede (500-1000 m) kızı kovalayanlardan ce çok eskiden beri bilinir. Oyunun çıkış yeri
birinin kıza yetişerek ona eliyle dokunma- Asya’dır ve günümüzde de Hindistan’da ve
sıyla yarış sona erer. Belirlenen mesafede kız Orta Asya’da oynanmaktadır. Haçlı seferleriyle
oyuncuyu ilk yakalayan erkek oyuncu oyunun Doğu’dan Avrupa’ya geçmiş ve burada “polo”
galibi olur. Eğer mesafe sonunda hiçbir er- adını almıştır.
kek oyuncu kız oyuncuyu yakalayamazsa kız Görsel 3.16: Kızbörü Çevgen, ucu eğri bir sopadır. At sürer- Görsel 3.18: Çöğen (Çevgen) sopası
oyuncu galip sayılır (Görsel 3.16). ken “guy” denilen topa bu çevgen ile vurulur. Top-
“Kızbörü” ya da “kız kaçar” da denilen bu binicilik oyununu yerli ve yabancı yazarların sık sık “kız lar 10-15 santimetre boyundadır (Görsel 3.18).
kovmay” veya “kız oynok” oyunuyla karıştırdıkları görülür. XIX. yüzyılın ortalarına kadar nişan ve düğün Oyunun tam adı “guy-ı çevgan”dır. Oyunda amaç, topu aralarında 5-6 metre aralık bulunan iki
merasimlerinde damadın arkadaşlarının yardımı ile kız ve damat arasında yapılan bu spor, bu tarihten son- taşın oluşturduğu kaleye sokmaktır. Oyunculardan biri sopasıyla topu sürerken rakibi de topu ters yöne
ra büyük toylarda yapılmıştır. 1930’lara kadar böyle oynanmaya devam eden oyun, bu tarihlerden sonra çevirmeye çalışır. Oyunda rakibin atına çarpmamak, rakibe ya da atına vurmamak ve rakibin önünü kes-
kıza yetişmek isteyen delikanlılar arasında çıkan büyük çatışmalar gerekçesiyle tamamıyla terkedilir. memek oyun kuralları arasındadır. Kaleye atılan her top, bir sayı kazandırır. Belirlenen zaman içerisinde
beraberlik söz konusu olursa “öçeşme” denilen üçüncü bir oyun oynanır (Görsel 3.19).

Beyge Oyunu

Oyun, ilk kez Kırgız Türkleri tarafından oynanmıştır. Bir köy ya da obada bir genç kızın birden faz-
la talibinin olduğu ve kız tarafının da kararsız kaldığı durumlarda hem isteyen tarafların kırılmasına mâni
olmak hem de gelin adayına tercih şansı tanımak amacıyla oynan bir oyundur. Oyunda damat adayları,
atlarıyla yine at üzerindeki genç kızı belirli bir mesafeye kadar kovalamaya başlarlar. Amaç gelin adayını
atlarına bindirebilmektir. Elinde kamçı olan gelin adayı ise istemediği damat adayını kamçısı ile yanına yak-
laştırmamaya çalışır ve gönlünün olduğu damat adayının atına binerek kimle evlenmek istediğini ailesine
bildirir. Oyunun sonunda gelini atına bindiren damat adayı da damat olarak kabul edilir (Görsel 3.17).

Görsel 3.19: Çöğen (Çevgen)
TÜRK
ATASÖZLERİ

AT, TÜRK’ÜN KANADIDIR.
(Kâşgarlı Mahmud, 11. yüzyıl)

Görsel 3.17: Beyge

60 TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 61