Page 85 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

3.3. SELÇUKLULARDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR Selçuklularda at ve atla ilgili sporlar oldukça önemli bir yer tutmaktaydı. Hem spor faaliyetle-
rinde hem de askerî alanlarda at, önemli bir unsurdu. Selçuklularda öne çıkan atlı sporlardan biri de
3.3.1. Selçuklularda Beden Eğitimi ve Sporun Yeri ve Önemi çevgendi. Çevgen, özellikle Sultan Melikşah’ın çok sevdiği oyunlardan biriydi. Sultan Melikşah’ın fiziki
olarak oldukça kuvvetli olduğu bununla birlikte çok iyi çevgen ve tepük oynadığı bilinmektedir. Ata çok
iyi binen ve hemen hemen her türlü silahı oldukça ustaca kullanabilen Melikşah’ın oku hedefe atmada
İslamiyet öncesinde özellikle Orta Asya topraklarında gelişen Türk medeniyeti, zamanla kendi
benliğini muhafaza ederek değişime uğramıştır. Bu değişimi sağlayan en önemli unsur İslamiyet’in ka- da oldukça usta olduğu ve sık sık sürek avları düzenlediği bilinmektedir.
bulüdür. İslamiyet’in kabulünden sonra kurulan en büyük Türk devleti ise Büyük Selçuklu Devleti’dir. Sel- Selçukluların Türk sporuna sağladığı en büyük faydalardan biri de Anadolu’nun birçok şehrinde
çuklu Devleti, ismini kurucusu olan Selçuk Bey’den almıştır. Salçuk, Selçığ, Salçug şekillerinde söylenen spor tekkeleri açmış olmalarıdır. Sultan Melikşah’ın veziri Nizamülmülk’ün de bu konuda yoğun bir şekil-
bu kelimenin “mücadeleci” anlamına geldiği bilinmektedir. de çalıştığı bilinmektedir. Bu çalışmalarla Selçuklular zamanında sporun devlet eliyle teşkilatlandırılma-
Türkler, Anadolu’ya geldiklerinde bu coğrafyada yaşayan yerli kültürü olduğu gibi benimseme- ya çalışıldığı ayrıca sporcu yetiştirmenin ve sporcuyu korumanın da ön plana çıktığı görülmektedir.
Selçuklularda spor, aynı zamanda bir çeşit eğlence aracıydı. Diğer Türk devletlerinde olduğu gibi

miş, her alanda olduğu gibi spor alanında da kendi birikimlerini kullanarak gelenek ve göreneklerini her türlü bir araya gelişlerde spor gösterileri ön planda yer alırdı. Bu gösterilere zaman zaman sultan ve
devam ettirmişlerdir. Selçuklular ve Osmanlılar; hiçbir zaman Romalılar, Bizanslılar, Yunanlar ve Batı Ana- ailesinden de katılanlar olur, onlar da göstericilere örnek olacak hareketler yaparlardı. Sultanlar, devlet
dolu’da yaşamış diğer eski uluslar gibi tiyatro ve hipodrom benzeri taştan yapılma büyük alanlara özen- yönetiminden arta kalan boş zamanlarını çeşitli spor dallarının antrenmanlarıyla geçirirlerdi.
memişlerdir. Bunun nedenleri ise yeni bir yurt edinme savaşı içinde yaşamış olmaları ve Oğuz törelerin-
den vazgeçmemiş olmalarıdır. Selçuklu sultanlarından Alparslan, çok iyi bir
Selçuklular güreş, avcılık, binicilik çevgen oyuncusu ve okçuydu. Ayrıca elinde hep gürz
ve atıcılık gibi sporları ön planda tutmuş- taşırdı. Alâeddin Keykubat da haftada iki kez çevgen
lar bunun yanı sıra gökbörü ve çevgen oynardı ve büyük şehirlerde çevgen alanları yaptırmıştı
gibi geleneksel Türk sporlarını da yapmış- (Görsel 3.56).

Selçuklular güreş sporunda da oldukça ustaydı-
lardır. lar. Orta Asya Türk kültürünü Fars kültürü ve İslami kural-
Türkler, Büyük Selçuklu Devleti larla birleştirerek yeni bir Selçuklu kültürü yaratmışlardı.
kurulduktan sonra Anadolu’nun çeşitli Güreş de bu kültür değişikliğinden etkilenmişti. Sel-
şehirlerinde beden eğitimi ve sporla ilgili çuklularda güreş yapılırken uygulanan eski Şamanizm
tesisler yapmışlardır. O dönemde Konya, kuralları terk edilerek Farsların uyguladıkları kurallara
Erzurum, Erzincan ve Kayseri illerinde benzer kurallar uygulanmaya başlanmış, güreş tekkeleri
önemli spor tesisleri kurulmuştur. Selçuk- açılmış, güreşçilere pehlivan, güreşe de küşti denilerek
lu sultanlarının isteği ve etkisiyle yapılan bu spor saray kuruluşlarının arasına dâhil edilmişti.
bu tesisler, halkın yoğun bir şekilde be- Selçuklularda ok ve yay çok önemliydi. Büyük
densel faaliyetlerle iç içe olmasını sağla- Selçuklu Sultanı Kılıçaslan’a ait altın sikkede sultan, yonca
mıştır (Görsel 3.54). Görsel 3.54: Erzurum Tekkesi motifi içinde elinde ok ve yayını tutarken resmedilmişti. Görsel 3.56. Gürz
Selçuklu sultanları özellikle sürek
avlarına askerî bir spor olarak daha çok Selçuklularda tüm spor dallarında kol kuvvetine büyük önem verilirdi. Bu nedenle gürz çalış-
önem vermişlerdir. Ancak bununla birlik- malarının ayrı bir önemi vardı. Buna en güzel örnek olarak büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın Karahanlı
te top oyunlarına, ciride, çevgene ve sat- elçisiyle bir görüşmesinde ağır bir topuzu başının üzerinde 7 kez döndürmesi verilebilir. Alâeddin Key-
kubat’ın da 166,5 kilo ağırlığındaki gürzünü salladığı bilinmektedir.
ranca da düşkün oldukları bilinmektedir.
O dönemden kalan Selçuklu türbelerinde Selçuklularda büyük ilgi gören diğer bir spor dalı da kılıç ve kalkandı. Zira Türkler kılıçla ilgili
çeşitli idman araçlarına rastlanması bunun becerilerini artırmak ve sergileyebilmek için sık sık gösteriler düzenlerlerdi. Kılıç kalkan oyunları, savaş
önemli bir göstergesidir. Konya’da Sul- hazırlıkları ve halk şenliklerinde vazgeçilmez faaliyetlerden olurdu.
tanlar Türbesi’nde bulunarak günümüzde Selçukluların tarih sahnesinde var oldukları sürece sporu çok ciddiye aldıkları ve sporun birçok
Mevlana Müzesinde sergilenen biri 78 san- dalında faaliyet gösterdikleri görülmektedir. Selçuklu sultanlarının da spora olan ilgileriyle halka örnek
timetre boyunda, 19 kilo ağırlığında diğeri oldukları ve sporun yapılmasını teşvik ettikleri bilinmektedir.
90 santimetre boyunda, 9 kilo ağırlığında-
ki iki lobut bunun en çarpıcı örnekleridir.
Ağaçtan ve demirden yapılıp üzerlerindeki
demir halkalarla ağırlıkları artırılan bu lo- 5. ETKİNLİK
butların o dönemde sırt ve kol adalelerinin
gelişmesi ve kuvvetlenmesi için kullanıldı- SELÇUKLULAR VE SPOR
ğı bilinmektedir. Konya Selçuklularından Selçuklu sultanlarının uğraştığı spor dalları ve bu spor dallarıyla ilgili yaptırdıkları oyun alanları ve
kalan bugün Etnografya Müzesinde “peh- Görsel 3.55: Pehlivan taşı tesisler hakkında araştırma yapınız. Bulduğunuz bilgileri, resimlerle destekleyerek sınıfta bir pano hazırla-
livan taşı” olarak sergilenen taş, at nalı biçi- yınız.
minde bir halterdir (Görsel 3.55).

82 TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 83