Page 19 - RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARI 11

Ritim çalgıları dört şekilde sınıflan-
dırılabilir:
1. Sesin üretilme şekline göre ritim çalgıları
2. Müziksel işlevine göre ritim çalgıları
3. Gündelik bilgiye göre ritim çalgıları
4. Farklı kültür ve geleneklere göre ritim çalgı-
ları
Genel olarak ritim çalgıları, pek çok
farklı kritere göre sınıflandırılabilmektedir. En
yaygın sınıflandırmalar; ritim çalgılarının yapı-
sı, etnik kökeni veya müzik teorisi ve orkest-
rasyon içindeki işlevlerine göre sınıflamadır.
Bazı durumlarda ritim aletlerinin frekanslarının
ayarlanabilir olması ya da olmaması üzerinden
de sınıflandırma yapılmıştır. Bunlar, perdesi be-
lirli olmayan tek ses verenler ve belirli bir ses
ve perdeye sahip olanlar olmak üzere iki ana
başlığa ayrılabilmektedir. Zaman içinde diğer
çalgılarda olduğu gibi ritim çalgılarının sınıf-
landırılmasında da sesin hangi yol ile üretildiği
üzerinde durulmuştur. Daha önce yapılan sınıf-
landırmalardan farklı olarak Hornbostel-Sachs Görsel 1.8: Davul, tokmak, çubuk
(Hornbostı-Zaks) adı verilen sisteme göre çal-
gılar, ses üreten ve titreşen bölümlerinin farklılıklarına göre dört büyük kategoriye ayrılmıştır. Bu sistemde
ritim çalgıları, kendi tınlayanlar (idiofon) ve derisi tınlayanlar (membranafon) olarak birbirlerinden ayrılmıştır.
Birinci grupta trampet, timpani, darbuka, davul, kastanyet; ikinci grupta ise vibrafon, ksilofon, marimba sayı-
labilir (Görsel 1.8). 20. yüzyılda ritim çalgılarının incelenmesine ve gelişimine verilen önem, diğer çalgılara
verilen önemden fazla olmuştur.

MERAKLISINA

Claves (kleyvs) adlı çalgı, birbirine vurularak ses çıkarılan iki tahta çubuktur. Cabasa (kabasa)
ahşap ve kurutulmuş asma kabağından yapılır, elle çevrilerek çalınır. Chocalho (şokalyo), içi kuru bitki
tohumu ve saçma dolu tahta bir silindirdir. Maracas (marakas) ise yine içleri tohum ve saçma dolu iki
küçük kurutulmuş kabaktır ve sallanarak çalınır. Timbal; trampete benzeyen, bakır silindir üzerine deri
gerilerek oluşturulan bir çalgıdır ve bagetle çalınır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde etnik vurmalı çalgıların kullanımı değişmiştir. Farklı tip-
teki bagetlerin kullanımı, farklı kuvvetteki vuruş şekilleri, elektronikle ses şiddetinin artırılması gibi teknikler
farklı eserlerde tercih edilmiştir. Elektronikle vurmalı çalgılar arasındaki ilk buluşmanın gerçekleşmesine
paralel olarak vurmalı çalgılar için daha gelişmiş uygulama şekilleri ortaya çıkmıştır. Çalgıların orkestra
içinde kullanımı ile ilgili olarak son dönem gelişmeleri doğrultusunda ritim çalgıları da kendilerine ait sem-
bollerle gösterilmeye başlanmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Bagetlerin tınısal farklılıkları için kullanılan semboller,
• Bagetlerin sertlik ve yumuşaklıklarını belirleyen semboller,
• Bagetin çalgı üzerindeki vuruş pozisyonu ve uyumunu belirleyen semboller.

DERS İÇİ ETKİNLİK
Sınıf ortamında öğretmeninizle birlikte genel ağ üzerinden ritim uygulama örnekleri izleyiniz.
Bu örneklerde kullanılan çalgıları, çalınış özelliklerine göre sınıflandırınız. Bu sınıflandırma ile
1. ÜNİTE
ilgili düşüncelerinizi, nedenleri ile birlikte arkadaşlarınızla paylaşınız.

17