Page 31 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

ÖĞRENME VE ÖĞRENME KURAMLARI ÜNİTE 2

b) Edimsel Koşullanma

Öğrenme kuramlarının gelişimine katkıda bulunan önemli psikologlardan biri Burrhus Frederic
Skinner’dir (Burus Frederik Skinner). Skinner’e göre davranış, tepkisel ve edimsel olmak üzere
iki çeşittir.
Tepkisel davranış bir uyarıcı tarafından ortaya çıkartılır. Tepkisel davranış klasik koşullanmadaki
koşulsuz tepkinin koşulsuz uyarıcı tarafından oluşumu gibidir. Uyarıcı ile gerçekleşen refleks türü
davranışlardır. Bir hentbolcunun 7 m atışı kullanacağı anda seyirciden gelecek ıslık ve gürültü
gibi uyarıcılar nedeniyle korku ve kaygı duymasının doğal bir tepki olması gibi.
Edimsel koşullanmanın temellerini ortaya koyan Skinner’a göre edimsel davranışlar, davranışların
sonuçları tarafından kontrol edilmektedir. Özetle edimsel koşullanma ödüle götüren ya da
cezadan kurtaran bir davranışın yapılmasını öğrenmektir. 7 metre atışı yapan bir hentbolcunun
doğru teknikle atış yaptığında antrenöründen aferin alması buna güzel bir örnektir.

Edimsel koşullamada önemli olan, davranış ve onun sonuçlarıdır. Skinner, bir davranış sonucunda
oluşan olumlu durumların davranışın tekrar ortaya çıkma olasılığını artırırken olumsuz
durumların davranışın tekrar ortaya çıkma olasılığını azaltmakta olduğunu söylemektedir.
Edimsel koşullamada pekiştireç, bir davranışı kuvvetlendiren herhangi bir uyarıcıdır.
Pekiştireçler meydana getirdikleri etkiye göre olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır.
Olumlu pekiştireçler organizmaya haz veren ve organizmanın hoşuna gi-
den alkışlanma veya seyircinin olumlu tezahüratı gibi uyarıcılardır. Bu tür
uyarıcılar kullanıldığında davranışın ileride yapılma olasılığı artar. Spor-
cunun yaptığı iyi bir hareketten sonra onurlandırılması, medyada ondan
övgüyle bahsedilmesi veya doğrudan ödüllendirilmesi olumlu pekiştirece
örnek verilebilir (Görsel 2.3).
Olumsuz pekiştireçler organizmayı rahatsız eden ve organizmanın ho-
şuna gitmeyen bağırma veya seyircinin olumsuz tezahüratı gibi uyarıcı-
lardır. Organizma bu tür uyarıcılardan kurtulmak ya da bu tür uyarıcılarla
Görsel 2.3: 2016 yılında
hiç karşılaşmamak için çeşitli davranışlarda bulunur. Organizma yaptığı Kore’de yapılan Aerobik
davranışlar ile hoşa gitmeyen bu tür uyarıcılardan kurtuluyorsa olumsuz Cimnastik Yaş Grupları
Dünya Şampiyonasında,
pekiştiriliyor demektir. Diğer bir anlatımla, bu tür uyarıcılar ortamdan
altın madalya alan
çıkarıldığında veya kaldırıldığında davranışın Ayşe Begüm ONBAŞI.
ileride yapılma olasılığı artar. Serbest atışları
kaçırdığı için antrenörü tarafından sürekli eleştirilen basketbol oyun-
cusu, bir maçta bu atışları kaçırmamış ve antrenöründen eleştiri alma-
mıştır. Bunu fark eden sporcu antrenörünün eleştirilerinden kurtulmak
için atışlarını düzeltmiş ve atış yüzdesinde artış olmuştur. Örnekte
olduğu gibi bir davranış, bireyi istenmeyen sonuçlardan koruyorsa o
Görsel 2.4: Sporcular
antrenörlerinin tepkilerinden davranışın olumsuz pekiştireç sonucu kazanıldığı söylenir (Görsel 2.4).
çekinirler. Olumsuz pekiştireçler adından dolayı ceza ile karıştırılmaktadır.
Davranışın gelecekte görülme olasılığını azaltan uyarıcılara ise ceza adı verilir. Sporcunun yap-
tığı istenmeyen hareketin sonrasında oyundan çıkarılması, antrenmanlara düzenli gelmediği
için kadro dışı kalması gibi örnekler ceza için verilebilir.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 29