Page 55 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA KAYGI, STRES VE UYARILMIŞLIK ÜNİTE 4

Stres yaratan nedenler;

• Seyircinin genel veya özel tepkisi,
• Sakatlanma riski yüksek pozisyonlar,

• Kazanma baskısı,
• Antrenörle yaşanan olumsuzluklar,
• İklim ve saha değişikliği,
• Takım arkadaşları ve rakiple yaşanan çatışmalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sporcularda uyarılmışlık, kaygı ve stresin müsabaka per-
formansını nasıl etkilediği spor psikologları tarafından
uzun yıllardır araştırılan bir konudur. Fiziksel açıdan ba-
kıldığında artmış olan uyarılmışlığın ve durumluk kaygı-
nın kaslarda fazladan gerginlik yarattığı bir gerçektir. Bu
durum gergin olan kasların vücutta ekstra enerji harca- a)
masına ve yorgunluk oluşmasına neden olmaktadır. Yor- Yüksek uyarılma
dikkat alanı çok dar
gunluk başlı başına sporcularda performansı etkileyen
bir nedendir. Aşırı uyarılmışlık, kaygı ve stres de yorgun-
luğun ortaya çıkışını hızlandıran etkenlerdir. Üstelik art-
mış olan yorgunluk sporcuda kuvvet ve koordinasyonun
azalmasına da neden olmaktadır.
Performansa olan etkiyi zihinsel süreçler açısından ince-
lediğimizde aşırı uyarılmışlık, kaygı ve stres kişinin dikka-
tini, konsantrasyonunu ve görsel ipuçlarını arayıp ayırt
etmesini olumsuz etkilemektedir. Yapılan araştırmalar
uyarılmışlığın ve kaygının yüksek düzeyde olmasının spor-
cunun dikkat alanını daralttığını (Şekil 4.1a), buna karşın b) Dü ük uyarılma
uyarılmışlık ve kaygı düzeyi düşüklüğünün ise sporcunun dikkat alanı çok geni
dikkat alanının genişlemesine yol açtığını göstermiştir
(Şekil 4.1b). Optimum düzeyde dikkat alanı ancak opti-
mum düzeyde uyarılmışlık ve kaygıyla oluşmaktadır (Şe-
kil 4.1c). Uyarılmışlığın az olduğu koşullarda sporcunun
dikkat alanının çok geniş olması oyun içinde dikkatin ilgili
noktalara yeterince yönlendirilememesine ve dikkat da-
ğılmasına neden olur. Uyarılmışlığın çok yüksek olması ise
oyun içindeki bazı ipuçlarına gereğinden fazla odaklanıp c) Orta (optimal) uyarılma
olayla ilgili diğer önemli durumları gözden kaçırmasına optimal dikkat alanı
neden olur. Örneğin basketbol oyununda hücum yapan bir
Şekil 4.1: Farklı uyarılma durumlarındaki dikkat
oyun kurucu az uyarılmış ve az kaygılı durumdaysa dikkat
alanları
alanı çok geniş olacak ve sayı yapmaya yönelik pas isteyen
bir arkadaşını görmesi gerekirken tribünde kendi isminin yazılı olduğu pankartı ya da ilgisiz herhangi
farklı bir uyaranı görebilecektir. Sporcu eğer aşırı uyarılmış ve kaygılı durumdaysa bu sefer de pas
isteyen arkadaşı dikkat alanının dışında kalacak, pas verme olayı gerçekleşmeyecektir.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 53