Page 138 - SPOR VE BESLENME 11

3.2.3. KULLANIMI KISITLI MADDELER

Uluslararası Anti-Doping Ajansı tarafından her yıl belirlenen kullanımı kısıtlı olan maddeler, müsabaka içinde
kullanımı yasaklı maddeler ve özel spor dallarında kullanımı yasaklı maddeler olmak üzere iki grupta incelenir.
A) Müsabaka İçinde Kullanımı Yasaklı Maddeler

1. Uyarıcılar 3. Kannabinoidler

2. Narkotikler 4. Glukokortikoidler

1. Uyarıcılar
Uyarıcılar, merkezî sinir sistemi üzerine doğrudan etki yapan maddelerdir. Bu ilaçlar, merkezî sinir sisteminde
yorgunluk eşiğini geciktirmek, solunum ve dolaşım sistemlerini uyararak organizmayı yedeklerini kullanmaya zorla-
mak için alınır. Bu etkileriyle sporcuda dayanıklılığı ve müsabakaya devam etme arzusunu artırır. Uyarıcılar arasında en
çok kullanılanları amfetamin ve türevleridir.
Amfetamin ve türevlerinin alımı sonrası davranışta meydana gelen en önemli değişiklik, bu ilacın güçlü sinir
sistemi uyarıcısı olmasından kaynaklanmaktadır. Amfetaminin devamlı tedirginlik ve yorgunluk hissini azaltmak, mut-
luluk hâli sağlamak, öz güven ve insiyatifi elinde hissetme duygusu aşılamak gibi önemli zihinsel etkileri vardır.
Bu grup ilaçlar, sporcular tarafından genellikle solunumu güçlendirmek ve buna bağlı olarak fiziksel perfor-
mansı artırmak amacıyla kullanılmaktadır. Ancak aşırı yan etkilerinden dolayı tedavi amacıyla bile kullanılmaları yasaktır.
Uyarıcıların Zararları
Uyarıcıların bilinen birçok zararı vardır. Öfori (aşırı coşku), alışkanlık, ilaca tolerans, huzursuzluk, sinirlilik, ha-
lüsinasyonlar, el titremesi, ateş, ağız kuruluğu, iştah kaybı, koordinasyon bozukluğu, titreme, yorgunluk, uyku bozuk-
lukları, mide bulantısı, aşırı terleme, kas krampları, baş ağrısı, kan basıncı artışı, kalp atım hızının artması ve kalp ritim
bozuklukları bilinen zararları olarak sıralanabilir.

2. Narkotikler
Narkotik analjezikler, ağrı kesici olarak kullanılmaktadır. Kimyasal veya farmakolojik etkileri yönünden mor-
fine benzer. Aşırı ağrılı sakatlıklarda, ölçülü olmak şartıyla özellikle kimyasal ve farmakolojik türdeki ağrı kesicilerin
kullanımı serbesttir.
Morfin, ağrı kesici etkisinin yanında öfori hissi verdiği ve öz güven duygusunu artırdığı için boks, karate ve
taekwondo gibi mücadele sporlarında performansı artırmak amacıyla kullanılmaktadır.
IOC Tıp Komisyonu, zararlı yan etkilerinden dolayı narkotik analjezikleri doping olarak kabul etmiş ve bu ilaç-
ların sporcular tarafından kullanımını yasaklamıştır.

Narkotiklerin Zararları
Narkotik analjeziklerin fiziksel bağımlılık, öfori, depresyon, uykusuzluk, dinlenememe, zihinsel dalgınlık, so-
lunum merkezinin baskılanması, ateş, kalp atım hızının ve kan basıncının düşmesi, mide bulantısı, kusma, bağırsak
doğal ritminin yavaşlaması, kabızlık, kas spazmları, eklem ağrısı, üşüme, ürperme, terleme, idrar yapmada zorlanma,
denge, koordinasyon ve konsantrasyon bozuklukları gibi zararları vardır.

3. Kannabinoidler
Etkin maddesi tetrahidrokanabinol (THC) olan marihuana ve haşhaş benzeri maddelerdir. Sporcular tarafın-
dan sinirliliği ve gerginliği azaltmak amacıyla müsabakalardan önce kullanılır. Bu maddeler; kısa süreli kullanımlarında
rahatlama, gevşeme, hatırlamayı ve öğrenmeyi kolaylaştırma gibi etkiler oluşturur. Sportif performansı artırıcı etkileri
yoktur. Aksine kalp atım hacmini azaltıp kan basıncı ve kalp atım hızını artırarak sportif performansı düşürebilir. Uzun
süreli kullanımlarında ise kalp, akciğer ve merkezî sinir sistemine olumsuz etkileri nedeniyle sportif performansı belir-
gin bir şekilde bozar.
Kannabinoidler, sağlığı olumsuz etkilemeleri ve spor ruhuna aykırı olmaları nedeniyle 1989 yılında spor orga-
nizasyonları tarafından yasaklanmıştır. Türkiye’de hangi amaçla olursa olsun bu maddelerin kullanımı yasaktır.
Kannabinoidlerin Zararları
Kannabinoidlerin kalp atım hızında artış, kan basıncında artış, akciğer dokusunda iltihaplanma ve kanser,
denge ve koordinasyon kaybı, kısa dönem hafıza kaybı, uyku hâli, konsantrasyon bozukluğu, halüsinasyon, vücutta
anormal terleme, testosteronda azalma, sperm sayısında ve hareketliliğinde azalma, bayanlarda ovulasyonda düzen-
sizlik, araç kullanma yeteneğinde bozulma, gözdeki kan damarlarında genişleme, göz içi basıncında azalma, panik
atak ve paranoya gibi zararları vardır.

136 EROJENLER VE DOPİNG