Page 6 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Kılavuz Kitabı

TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI

Değer Açıklama-Belirginleştirme Yaklaşımı
Bireylere değerlerin birbirleriyle çeliştiği durumları fark etmeleri ve nasıl çözmeleri gerektiğini öğrenmeleri
için kullanılan yaklaşım, öğrenci merkezli bir yaklaşım türüdür. Öğrencilere değerler noktasında seçenekler
sunulur ve öğrenci seçeceği değerde özgür bırakılır. Değer aktarma yaklaşımın aksine, değer açıklama yakla-
şımında öğrencilerin kendi değerlerinin farkına varmaları amaçlanmaktadır. Yaklaşımı uygulama noktasında
grup tartışmaları, dramatizasyon, açık uçlu sorular ve görüşme gibi birçok teknikten faydalanılabilir.
Değer Analizi Yaklaşımı
Değerler eğitiminde kullanılan bir diğer yaklaşım ise değer analizi yaklaşımıdır. Rasyonel düşünme ve akıl
yürütmenin daha çok öne çıktığı bu yaklaşımda toplumsal sorunlar daha mekanik olarak ele alınmaktadır. Öğ-
rencilere, herhangi bir durumda, alacakları kararlar noktasında akla ve mantığa uygun olanı tercih etmelerini
sağlayacak bilgi ve becerilerin kazandırılması amaçlanmaktadır. Öğrencilerden sosyal olayları açıklamaları,
"ne, neden, nasıl" sorularının yanıtlarını aramaları beklenir. Bu aşamada öğrencilerden özellikle bilimsel araş-
tırmalara, mantığa ve zihinsel süreçlere odaklanması beklenmektedir. Örneğin insanlığın ortak sorunlarından
iklim krizi konusu ve beraberindeki problemler rasyonel olarak ele alınır, çözüm önerileri sunulur. Süreç içeri-
sinde ilk olarak verilecek değerle ilgili bir durum belirlenir ve üzerinde analizler yapılır. Daha sonra alternatif-
ler belirlenir, araştırma ve tartışmalar yapılır, sonuçlar değerlendirildikten sonra karar verilir.
Ahlaki Muhakeme Yaklaşımı
Öğrencilerin ahlaki muhakeme noktasında akıl yürütebilmelerine yardımcı olmaktadır. Yaklaşım, öğrencilerin
değerler dizisine dayanan karmaşık durumları başkalarıyla tartışarak, muhakeme düzeyinde yaşanan değişim-
lerini destekler ve geliştirir. Burada değer ikilemlerinin önemi büyüktür. "Siz olsaydınız ne yapardınız?" gibi
yapılandırılmış sorularla çocuğun vereceği cevapların ve gerekçelerin önemli ipuçları vermesi beklenir. Öğret-
men öğrencilerin muhakeme düzeylerinin gelişimi için grup tartışması hazırlayabilir. Ancak tartışılan konunun
basit ve anlaşılır olması gerekmektedir. Öğretmen tarafından ilk olarak öğrencilere karşıt durumlar sunulur,
daha sonra sunulan durumlara yönelik olarak problem ve ele alınması gereken değerler belirlenir, sorular etra-
fında ahlaki bir muhakeme başlatılır. Başlatılan karşıt durumlarda öğrencilerin ikilemde kalmaları sağlanarak
içlerindeki ahlaki yargılar ortaya çıkarılır ve değerlendirmeler yapılır. Sonuç olarak ahlaki muhakeme yaklaşı-
mında değerlerin davranışa dönüşmesi ve benimsenmesi beklenir.
Eylem Öğrenme Yaklaşımı
Yaparak, yaşayarak öğrenme yaklaşımı olarak ifade edilebilen eylem öğrenme yaklaşımı, başarının öğrencinin
izleyeceği stratejiye göre değişebileceğini savunmaktadır. Bu yaklaşım, öğrencinin okulda veya okul dışında
hiçbir yönlendirme olmadan sosyal çalışmalar yaparak kendi başına öğrenmesini desteklemektedir. Bu kap-
samda öğrencinin değeri içselleştirerek davranışa dönüştürmesi beklenir ki bu aşamada öğrencinin bakış açısı
desteklenmeli ve toplum içinde öğrencinin değerli olduğu hissedilmelidir. Ancak değer, öğrencinin davranışın-
da görülmüyorsa, söz konusu değerin de öğrenci açısından bir anlamının olmadığı düşünülmektedir.
Gözlem Yoluyla Öğrenme Yaklaşımı
Değer eğitiminde gözlem çok önemlidir. Çünkü öğrenmenin en basit yoludur. Birçok sosyal davranışın ve
değerin kazanılmasına yardımcı olmaktadır. Yaklaşımda öğrenme gözleme dayandırılmaktadır ki bu noktada
öğrenciler bazı kişileri rol model alarak onların olumlu değer, davranış ve tutumlarını öğrenebilir.

Tüm bahsi geçen yaklaşımlardan hareketle değer eğitiminde bütüncül yaklaşımların da olduğu bilinmelidir.
Değerlerin doğrudan telkin yoluyla kazandırılması, değerlerle ilgili tartışmaların yapılması, değer analizleri ve
değer üzerine sergilenen etkinlikler, değerlerin örtük olarak verilmesi ve okul kültürünün değer odaklı tasarlan-
ması aslında akıl ve duygu birliği anlamına gelen bütüncül yaklaşımı ortaya koymaktadır. Değerler eğitiminde
her bir yaklaşımın kendi içinde güçlü yanları ve sınırlılıkları bulunmaktadır. Ancak bütüncül yaklaşımla resmi
ve örtük olarak kurgulanan değerler eğitiminin çok daha avantajlı olduğu söylenebilir. Burada dikkat edilmesi
gereken önemli bir husus, değer kazandırma sürecinde ortaya konan çözüm önerilerinin ve planlanan etkin-
liklerin toplumun tarihi ve kültürel kabulleriyle barışık olmasıdır. Bireyler ve toplumlar, kendilerine yakın his-
settikleri ve kültürel kodlarıyla uyumlu gördükleri alanları destekler. Bu bakımdan, hem sosyal yaşamda hem
de eğitim sürecinin yönetiminde toplumun geçmiş ve gelecek mefkûresini anlaşılır kılmak anlamlı olacaktır.

6