Page 60 - 3 ADIM AYT- TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 1. ADIM

6. Bir zamanlar hâli vakti yerinde bir tüccar varmış. Bu tüccar işi 9. Bir varmış, bir yokmuş, develer tellal iken, pireler berber iken,
gereği ülkeden ülkeye, kentten kente gezer dururmuş. Yine ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken bir memleketin bi-
böyle bir yolculuk sırasında yol kenarında uygun bulduğu bir rinde iyiler iyisi bir padişah varmış. Her şeyi varmış ama hiç ço-
ağacın altında hem serinlemek hem de dinlenmek amacıy- cuğu yokmuş. Yaşı ilerledikçe bu yüzden kederi artıyormuş...
la mola vermiş. Açlığını gidermek için azık çantasını çıkar- Bir gün akıllı bir pir-i fani, padişahın derdini öğrendikten son-
mış. Yemekle birlikte yediği hurma çekirdeklerini gelişigüzel ra, “Kolayı var.” demiş. “Siz şimdi bir bahçe yaptırın, içinde
uzaklara doğru savurmuş. Savurmasıyla birlikte aniden bir güller, çiçekler, havuzlar, daha neler neler olsun.”... Padişah,
toz bulutu belirip içinden korkunç, cüsseli bir cin çıkagelmiş. bir bahçe yaptırdı ki dillere destan. Ama gel gelelim ne evlat
Elinde kılıcı tüccarın karşısına geçip gürlemiş: “Kalk ayağa, var ne de bir müjdeli haber... Bu sefer de kafası iyice bozulur
sen benim oğlumu öldürdün, ben de seni öldüreceğim!” Tacir, ve başlar bahçeyi dağıtmaya... Ezer, çiğner, dağıtır. Hanımı
“Ben kimseyi öldürmedim.” demiş. Cin, “Hurmaları yiyip çekir- güç bela, yalvar yakar durdurabilmiş. Zaten hanımı, bahçe
deklerini fırlattın. Çekirdekler oğluma çarpıp oğlumu yaraladı, yapıldığı günden beri bahçeden çıkmazmış. Ağaçlarla, konu-
hemencecik öldü!” demiş. şurmuş. Bu hâllere dayanamayan yaşlı bir elma ağacı dile
gelmiş: “Benim filizlerimden al, dik. Bir gün sana elma verir.
Bu parçadan hareketle masal ile ilgili aşağıdakilerden
Yarısını sen ye, yarısını da padişaha yedir.” demiş.
hangisine ulaşılamaz?
Kadın filizi dikmiş, fidan olmuş, ağaç olmuş. Yedi yıl geçmiş,
A) Kişi ve olaylarda olağanüstülük vardır. bir elma vermiş. Elma da elma hani; bir yanı al, bir yanı beyaz.
Kadıncık durur mu? Almış elmayı, bölmüş. Yarısını kendisi
B) Başında bir tekerleme bulunur.
yemiş, yarısını da padişaha yedirmiş. Aradan geçmiş dokuz
C) Yer ve zaman belirsizdir. ay on gün, nur topu gibi bir oğulları olmuş. Kurulmuş meydan,
D) Genellikle geçmiş zaman kipine yer verilir. çalmış davullar... Kırk gün, kırk gece olmuş oyunlar...
Gökten üç elma düştü... Kimin ne muradı varsa onun başına...
E) Ayrıntılı betimlemelere yer verilmez.
Bu masalın kahramanları ile ilgili aşağıdakilerden hangi-
si söylenemez?
A) Padişah umutsuz ve öfkeli bir insandır.

B) Padişahın hanımı sabırlı ve umutludur.
7. Türk destanlarında yaratılış, bereket, ata ve devlet sembolü
C) Bazıları insan dışı varlıklardan seçilmiştir.
olarak kabul edilen motiftir.
D) Dileklerinin yerine gelmesi için mücadele etmektedirler.
Bu cümlede sözü edilen Türk destan motifi aşağıdakiler-
E) İyiler ödüllendirilirken kötüler cezalandırılmıştır.
den hangisidir?
A) Çadır B) Ok C) Yay
D) Işık E) Ağaç

8. Aşağıdakilerden hangisi doğal ve yapma destanlar ara-
sındaki farklardan değildir?

A) Doğal destanın anonim, yapma destanın yazarının belli
olması
B) Doğal destanda halkın katkısının olması, yapma destan-
da ise olmaması 10. Destan türü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
C) Doğal destanların manzum, yapma destanların mensur
A) Gerçeklik hiç değiştirilmeden aktarılır.
özellikler taşıması
B) Kişiler olağanüstü güçlere sahiptir.
D) Doğal destanın halkın duygularını, yapma destanın şairin
C) Belirli bir zaman dilimi yoktur.
duygularını yansıtması
D) Toplumu derinden etkileyen olaylar ele alınır.
E) Doğal destanların sözlü ürünler, yapma destanların yazılı
ürünler olması E) Göç, kıtlık, yiğitlik, savaş gibi konular işlenir.

60