Page 168 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 10

CEVAP ANAHTARLARI
Bir yılda üretilen et, süt gibi gıda ürünlerinin miktarının çok, Etkinlik No: 62 - Ekolojik Ayak İzim
buna karşın hayvanların ve bu hayvanların otlayabileceği otlak
sayısının az olması. 1. Ekolojik ayak izinin oluşumunda karbon salınımı dışında kent-
Bir yıl içerisinde üretilen kağıt, mobilya vb.gibi sanayi ürünleri- leşme, nüfus artışı, evsel atıklar, çevre kirliliği, yenilenebilir enerji
nin fazla olması bu nedenle ormanlardan bir yıl içerisinde kesilen kullanımının azlığı gibi faktörler sayılabilir.
ağaç sayısının yetişen ağaç sayısından fazla olması. 2. Yenilenebilir enerji kaynakları ekolojik ayak izinin azaltılmasında
Denizlerden yumurtlama döneminde çok sayıda balık tutulması, etkilidir. Bunlar; dalga enerjisi, rüzgar enerjisi ve güneş enerjisi
bu durumun balık populasyonunun azalmasına ve besin zinciri- gibi enerjilerdir.
nin bozulmasına neden olması. 3. Ulaşım araçlarında fosil yakıt yerine biyoyakıt kullanımı ekolojik
Sanayileşme ile birlikte fosil yakıt tüketiminin artması buna ayak izini azaltır. Ancak bu konudaki tartışmalar devam etmektedir.
karşın atmosfere salınan CO emisyonunu emebilecek ormanlık
2
alanların sayısının yetersiz kalması. Çünkü biyoyakıt olarak kullanılan ürünler aynı zamanda gıda olarak
da kullanılabilen ürünlerdir. Ancak bu konuda enerji tarımı uygula-
2. Olası cevaplar: ması yapılırken verimsiz arazi seçilmesi, gıda kaynağı olmayan ürün-
1.Hipotez: Ekolojik ayak izi, biyokapasiteden büyük olursa, kay- lerden biyoyakıt üretilmesi, gıda tedarikinden arta kalan ürünlerin
nakların sürdürülebilirliği devam edemez. biyoyakıt olarak kullanılması alternatif çözüm önerileri olabilir.
2. Hipotez: Kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamak için biyolo- 4. Değerlendirme: Toplam puan 10-15 arasında ise doğa dostu birey,
jik kapasitenin ekolojik ayak izi ile aynı büyüklükte olması ya 16-20 arasında ise dikkatli birey, 21-25 arasında ise ekolojik ayak
da daha büyük olması gerekir. izine dikkat etmesi gereken birey olarak tanımlanabilir. Değerlen-
3. Biyokapasiteyi arttırmak için öncelikle bozulan alanların geri ka- dirme kriterlerini göz önünde bulunarak kişisel ayak izinizle ilgili
zanılması gerekir. Geri kazanılacak alanların başında ise ormanlar tanımlama yapınız.
gelmektedir. Ormanların kurtarılması domino etkisi yaratacaktır. 5. Ekolojik ayak izi konusunda en fazla etkisi olan yaşam tarzı fak-
Bunun için çok sayıda ağaç dikilmelidir. Ağaç sayısının artması, törleri tablodan değerlendirilir. Puanlama olarak en fazla olanlar
CO gazı emisyonunu da azaltacaktır. Bitki örtüsünün artması sıralanır. Örneğin, elektronik araç kullanımı ve duş alma.
2
ile de yağan yağmur suları toprak tarafından tutulacak yer altı su
kaynakları dolacaktır. Yer altı su kaynakları ise akarsu ve denizle- Etkinlik No: 63 - Ötrifikasyon
ri besleyecektir. Böylece sucul hayvanların sayısı artacaktır. Bitki
örtüsünün zenginleşmesi ile de otlakların ve büyükbaş hayvan- 1. Ötrofikasyon; yağmur suları, kayaların aşınması, göl tabanının top-
ların sayısı artacaktır.Biyokapasitenin arttırılması için yenilebilir rak yapısı, orman yangınları, bitki polenleri ve erozyon gibi doğal
enerji kaynaklarının kullanımına da ağırlık verilmelidir. Biyogaz nedenlerle oluşuyorsa bu doğal ötrofikasyondur. Doğal ötrafikas-
üretimi ile hem enerji üretilecek hem de atıklar bertaraf edilecek- yon yavaş gerçekleşir. Gölün zamanla bu sebeplerden ötürü ötrofi-
tir. Tarımsal ürünlerin verimini arttırmak için de kaliteli tohum kasyona uğraması, insanlardaki yaşlanma sürecine benzetilebilece-
üretimine ve ıslah çalışmalarına öncelik verilmelidir. ği için doğal ötrofikasyona gölün yaşlanması diyebiliriz.
4. Küresel Hektar (kha) 2. Bir gölün ötrafikasyona uğrayıp uğramadığını gözlemleyerek
anlayabiliriz. Ötrofikasyona uğramış gölde meydana gelen alg
patlaması nedeniyle gölün yüzeyinde renk değişimi olur. Göldeki
kirlenmeye bağlı olarak suyun rengi bulanıklaşır, sudan çevreye
kötü kokular yayılır. Balıklar ve diğer göl hayvanları ölür.
3. Doğal ötrofikasyon endüstriyel faaliyetler ve insan faaliyetlerinin
etkileriyle hızlanabilir. Örnek olarak insanların kullandığı de-
tarjan artıklarının sulara karışması, endüstriyel atıkların sulara
Ekoloj k ayak z
b le enler salınması, tarımda kullanılan ilaç ve gübrelerin çeşitli nedenlerle
sulara karışması vb. ötrofikasyon sürecini hızlandırıcı etki yapar.
Otlak
Orman
ayak z
ayak z
ayak z
ayak z
ayak z
ayak z
4. Ötrofik göllerdeki bitkilerin ve ölen diğer organizmaların çürüye-
Tarım araz s
Karbon tutma
Balıkçılık sahası
Yapıla mı alan
rek gölün dibinde birikmesiyle organik bir tabaka oluşur. Gölün
5. a) Ülkelerin kişi başı ortalama ekolojik ayak izini, kişi başı orta- dip kısmındaki oksijen zamanla azalarak burada oksijensiz bir
lama biyokapasite miktarına bölersek ihtiyaç duyacakları geze- ortam oluşur. Organik maddelerce zengin olan dip kısımda, ok-
gen miktarını bulmuş oluruz. sijensiz solunum yapan organizmaların faaliyetleri sonucu metan
A ülkesi 9/1,8=5 dünyaya ihtiyaç duyar. gazı, hidrojen sülfür, amonyak gibi bileşikler açığa çıkar ve gölde
B ülkesi 5,4/1,8=3 dünyaya ihtiyaç duyar. bu bileşiklerden kaynaklanan kötü bir koku oluşur.
C ülkesi 2,7/ 1,8=1,5 dünyaya ihtiyaç duyar. 5. Fosfat içerikli deterjanlar yerine doğal deterjanlar kullanabiliriz.
D ülkesi 1,44/1.8= 0,8 dünyaya ihtiyaç duyar. Örneğin ülkemizin geliştirdiği bor katkılı deterjanlarda fosfat
E ülkesi 1.08/ 1,8=0,6 dünyaya ihtiyaç duyar. bulunmamakta ve bu deterjanlar ötrofikasyona neden olmamak-
b) Sanayisi gelişmiş ülkeler doğal kaynakları çok kullandıkları için tadır. Gölün kirletilmesine engel olabilecek farkındalık çalışma-
bu ülkelerin ekolojik ayak izi büyüktür. Ekolojik ayak izi büyük- larına katılabiliriz.
lüklerine göre ülkelerin gelişmişlik derecelerini belirleyebiliriz. 6. Olası cevap:
Verilen grafiğe göre ülkelerin ekolojik ayak izi büyüklüklerini - Göldeki istenmeyen su bitkileri ve algler yok edilebilir.
A>B>C>D>E şeklinde sıralayabiliriz. Ekolojik ayak izi büyük- - Gölün dibinde biriken tabaka kazınarak gölden uzaklaştırılabilir.
lüklerine paralel olarak ülkelerin gelişmişlik düzeyleri sırala- - Tarımsal, evsel, endüstriyel atıkların ve kanalizasyon atıklarının
ması da A>B>C>D>E şeklinde olur. Bu sıralamada 2. sırada göle akıtılması önlenebilir veya bu atıkların arıtımdan geçiril-
“B”, 5. sırada “E” ülkesi yer alır. dikten sonra göle akıtılması sağlanabilir.
c) Grafikte verilen ülkelerden “D” ve “E” ülkelerinin tüketim alış- - Gölün dip bölgesine hava verilerek bu bölgenin oksijen bakı-
kanlıkları örnek alınmalıdır. Bu ülkelerin kişi başı ortalama mından zenginleştirilmesi sağlanabilir.
ekolojik ayak izi, kişi başına düşen biyokapasite büyüklüğün- - Göle nehir gibi bir su kaynağından su takviye etmek için kanal
den küçük olduğu için bu ülkelerin doğal kaynakları az tüket- yapılabilir.
tiklerini ve bu şekilde sürdürülebilirlik derecelerinin yüksek
olduğunu söyleyebiliriz.
167