Page 167 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No: 57 - Temiz Çevre Temiz Gelecek Etkinlik No: 59 - Küresel Isınma
1. Su kirliliğini önlemek için; kanalizasyonların akarsulara ve göllere bo- 1. Fosil yakıtların yaygın kullanımı sonucu atmosfere karbondiok-
şaltılmaması, göl ve baraj kenarlarına yerleşimin engellenmesi, fabrika sit, karbonmonoksit gibi gazların salınımı artar. Bu durum da
atıklarının suya karıştırılmaması gibi bazı önlemler alınmalıdır. sera gazlarının atmosferde birikmesi sonucu iklim değişiklikleri
Hava kirliliğini önlemek için; temiz enerji kaynakları ve kaliteli ve küresel ısınmayı da beraberinde getirir. Bu sorunun çözümü
yakıtlar kullanılmalı, toplu taşımaya önem verilmeli, fabrika ba- için güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları-
calarına filtre takılması gibi önlemler alınabilir. nın kullanımına ağırlık verilmelidir.
Ses kirliliğini önlemek için; alet ve makinelerin yapımında gürültü 2. 1990 yılı ile 2016 yılı sera gazı emisyonlarına ait grafik incelendi-
oranını düşürmek, kişileri kulak sağlığı konusunda eğitmek, şehir ğinde değişimin giderek arttığı gözlenir. 2000’li yıllarda sera gazı
trafiğini düzenlemek gibi önlemler alınabilir. emisyonlarındaki artış, küresel ısınmaya ve buzulların erimesine
Radyoaktif kirliliği önlemek için; nükleer silah denemelerinin ve sebep olmuştur.
kullanılmasının tüm dünyada yasaklama, radyoaktif atıkların suya,
havaya ve toprağa verilmesini engelleme, radyasyon yayan cihazla- 3. 2000’li yıllarda sera gazı değişimleri incelendiğinde artış olduğu
rın kullanımına dikkat etme gibi önlemler alınabilir. görülür. Bu değişimde sanayileşmedeki artışın rolü vardır. Çünkü
endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı gibi faaliyetler; sera gazla-
2. * Ormanda ateş yakılmamalı ve sigara izmaritleri yerlere atılma- rı olan karbondioksit (CO ), metan (CH ), hidroflorokarbonlar
4
malıdır. (HFCs) gibi gazların atmosferde artışına sebep olur. Sera gazları;
2
* Vatandaşlar ormanlık alanlarda piknik sonrası atıklarını topla- 2010’da Türkiye’nin sıcaklık değerlerinin Dünya ortalamasının
yarak mangal ateşinin söndüğünden kesinlikle emin olmalıdır. üzerine çıkmasına neden olmuştur.
* Ormanlara yangın gözetleme kuleleri yapılmalıdır.
* Ormanlara cam ve cam kırıkları atılmamalıdır. 4. Sanayi ürünlerinin bilinçsiz tüketimi, toplu taşımanın kullanılma-
ması, geri dönüşüme önem verilmemesi, atıkların ayrıştırılarak is-
3. Küresel ısınmayı önlemek için geri dönüşümün önemini kavra- tiflenmemesi gibi durumlar sera gazı emisyonunu arttırabilir.
malı ve geri dönüştürülebilir atıkları ayrıştırmayı alışkanlık ha-
line getirmeliyiz. Ozon tabakasını incelten, ona zarar veren CFC 5. İklim değişikliğinde birey olarak hepimizin sorumlulukları var-
içeren ürünleri kullanmamalıyız. Tüketimi en aza indirmeliyiz. dır. İklim değişikliğine etki eden unsurların farkında olunması ve
Tükettiğimiz her mâmülün çevreye karbon saldığını unutmama- bu etkinin rolü konusunda bilinçlendirme yapılması önemlidir.
lıyız. Enerji israfından kaçınmalıyız. Birey olarak bu konuda yapabileceklerim; bisiklete binebilirim,
gereksiz enerji sarf etmeyebilirim, hazır gıdalar yerine doğal gı-
Etkinlik No: 58 -Asit Yağıyor dalar tüketebilirim.
1. a)Doğrudan Etkisi: Asit yağmurları bitkilerin çiçek, yaprak ve 6. 1990 yılında kişi başı karbondioksit salımı 3,8 ton iken 2016 yı-
gövdelerinde doğrudan hasara yol açar. Dolaylı Etkisi: Bitkinin lında 6,3 ton olmuştur. Bu bilgiler ışığında CO salımında % 60,3
2
yaşadığı toprağın asitliğini değiştirip, çürükçül canlıların ölü- oranında bir artış olmuştur.
müne neden olur. Topraktaki organik atıklar birikir, inorganik 7. Hayır, bu hipotezi desteklemem. Çünkü 1990 ve 1995 yılları arasında
maddeler oluşamaz. Madde döngüsünde yavaşlama olur. Asi- sera gazlarının salımında artış varken yıllık sıcaklık ortalamasında
dik maddeler topraktaki minerallerle tepkimeye girer. Mine- bir azalış vardır. Yine 2010 ve 2011 yıllarında sera gazlarının artışın-
raller bitkilerin kullanamayacağı şekle dönüşür. da önemli bir değişim yokken sıcaklık değişiminde bir dalgalanma
b) Asit yağmurlarıyla bitkilere ve balıklara geçen ağır metaller be- görülmüştür. Demek ki sıcaklık artışının farklı nedenleri de vardır.
sin zinciri yoluyla insanlara ulaşır ve kanser dahil çeşitli sağlık
sorunlarına yol açar. Aynı zamanda suyun pH’sinin değişmesi Etkinlik No: 60 - Sanal Su
insanın sağlığını olumsuz etkiler. 1. Posterdeki bilgilere göre pamuklu bir tişörtün üretim sürecinde
2. Enerji tüketimi mümkün olduğu kadar azaltılmalı, enerji israfın- yaklaşık 2500 litre su tüketilmekte ve 3,17 kg karbondioksit sa-
dan kaçınmalıdır. Taşıtların egzozlarından çıkan gaz emisyonu- lınmaktadır. Atmosfere salınan bu gaz çevre kirliliğine yol açar.
nu azaltmak için elektrikli araba ya da bisiklet kullanımı teşvik Kısıtlı olan tatlı su kaynaklarının kullanımı artar.
edilmelidir. Sanayi tesislerinden çıkan kimyasal gazların havaya 2. Pamuk bitkisi, büyürken fotosentez sırasında su kullanır ve ge-
doğrudan karışmasını önlemek için filtre kullanımı yetkililerce nel olarak çok sulanarak yetiştirilir. Pamuk tarlada yetiştirilirken
takip edilmelidir. böcek istilasına karşı çeşitli kimyasal maddeler ve verimi artır-
3. Asit yağmurları aynı zamanda kültür varlıkları olan tarihî bina ve mak için bolca gübre kullanılır. Bu kimyasallar yer altı sularını
heykellerin yapısına da zarar verir. Bu durum, kültür varlıklarının kirleterek pamuk bitkisinin su ayak izini artırır. Başka bir deyişle
erken yıpranmasına ve yok olmasına sebep olur. Bu nedenle Kül- pamuklu bir tişörtün üretim, ulaşım ve tüketim süreçlerinde ge-
tür ve Turizm Bakanlığının böyle bir kampanya yapması yerinde reken toplam su miktarı fazladır.
bir uygulamadır. 3. Kahve bitkisinin yetiştirilmesi, hasadın yapılması, rafine edilmesi,
4. Büyük göllerdeki su miktarı asidik maddeleri seyreltebilir, etki- nakliyesi, kahve çekirdeklerinin paketlenmesi, kahvenin satılması
sini azaltabilir. Küçük göllerde bulunan az miktardaki su asidik ve kahvenin bardağa doldurulması kahve yolculuğunun adımlarıdır.
maddeleri tolere edebilmek için yeterli değildir. 4. Birey veya topluluk tarafından kullanılan, her mal ve hizmetin
5. Hayır desteklemem. Tam tersi bir açıklama olsaydı desteklerdim. üretilmesi ve tüketilmesi için gereken toplam tatlı su hacmine su
İnsan faaliyetleri neticesinde önce hava sonra toprak kirlenir. ayak izi denir.
6. Evet katılırım. Küresel ısınma tüm dünyayı etkilemektedir. Kar- 5. Kullandığımız ürünleri bilinçli seçerek, atıklarımızı geri dönüştüre-
bon salınımının neredeyse sıfır olduğu kutup bölgelerini bile rek, sadece su değil enerji tasarrufuna da dikkat ederek, özetle sürdü-
etkilemektedir. Fakat asit yağmurları bölgeseldir. Bir bölgede ha- rülebilir bir hayat kurarak sudaki ayak izimizi azaltmak mümkündür.
vaya kükürt dioksit, azot dioksit ve karbondioksit gazları yoğun Etkinlik No: 61 - Tek Dünya Bize Yetmiyor
veriliyorsa o bölgede asit yağmuru daha fazla görünür.
7. Hayır, doğru bulmuyorum. Çünkü yanardağ patlaması ile de atmos- 1. İnsanların tüketimleri karşılayacak 1,5 gezegenlik biyokapasi-
fere yoğun şekilde gaz karışır. Bu gazlar asit yağmurlarına neden olur. teye ihtiyaç duyulmasının ana sebebi tüketimin, ekosistemlerin
8. Taşıtlardan havaya verilen zehirli gazlar asit yağmurlarıyla topra- kendilerini yenileme süresinden daha hızlı olmasıdır. Bu tüketim
örneklerini şöyle sıralayabiliriz:
ğa düşüp tarım ürünlerinde biyolojik birikime neden olur.

166