Page 165 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
4. Besin zincirinde alt basamaktan bir üst basamağa besin aktarılır- c) Çevreden alınan DDT gibi kimyasal maddeler doğada ayrış-
ken en fazla %10 oranında aktarım sağlanabiliyor. Örneğin çakallar tırılamazlar, canlıların vücutlarından atılamayarak hücrelerde
geyikleri besin olarak tükettiklerinde geyiğin bitkilerden aldığı be- ve dokularda birikirler. Besin piramidinde yukarı doğru gi-
sinlerin en fazla %10 oranında faydalanabiliyor. Üstelik bu besinle- dildikçe alınan enerji miktarı azalırken biyolojik birikim ise
rin bir kısmını dağ aslanı ile paylaşmak zorunda kalıyor. Bu yüzden artar. Tüketici canlılar, daha fazla enerji elde etmek için pek
besin zincirindeki geyik sayısı kadar çakal sayısı bulunamaz. çok üretici veya diğer tüketicileri yemek zorundadırlar. Bu da
5. Otçul bir hayvan 100 gr et üretebilmek için muhtemelen 100 kg biyolojik birikimin artmasına sebep olur.
ot yemelidir. Eğer herkes et ağırlıklı beslenseydi daha fazla bitki- d) Besin piramidi biyolojik birikime göre çizilirse biyolojik biri-
ye ihtiyaç duyulurdu. Dünyada açlık sorunu yaygınlaşırdı. Veje- kim üst basamaklarda fazla olacağı için besin piramidinin tersi
taryen beslenme ekosistemlerin devamlılığı için daha uygundur. şekilde yani tavanı geniş, tabanı dar şekilde çizilir.
Çünkü 100 gram et yerine 100 kg bitki tüketildiğinde daha fazla
sayıda kişiye besin temin edilmiş olur. Böylece kısıtlı kaynaklar Etkinlik No: 53 - Azotsuz Olmaz
daha verimli kullanılmış olur. Fakat sadece bitki tüketmek can- 1. Denitrifikasyon bakterilerinin azalması bitki için olumlu olur. Bu
lının ihtiyacı olan bazı besin maddelerinin de yeterince alınama- bakteriler bitkinin ham madde olarak kullanacağı azotlu bileşik-
masına neden olur. leri serbest azota dönüştürür. Serbest azot ise bitkiler tarafından
6. Evet bulunabilirler. Örnek: Ada çayı – böcekler – fare – yılan – kullanılamaz. Dolayısıyla bitkinin azotlu bileşikleri üretmesi
porsuk besin zincirinde yılan 4.trofik düzeyde bulunur. Ada çayı olumsuz etkilenir. Bundan dolayı denitrifikasyon bakterilerinin
– sincap – yılan – şahin besin zincirinde yılan 3.trofik düzeyde azalması bitkiyi olumlu yönde etkiler.
bulunur. 2. Azot miktarının artması için ekim yapmayarak toprağı bir süre
Etkinlik No: 52 - Enerjinin Yolu dinlendirebilirim. Baklagiller ekimi yaparak azot bağlanmasını
artırabilirim. Siyanobakterilerin toprakta çoğalması için uygun
1. Domates bitkisinin yaprakları -> Tırtıl -> Kuş -> Yılan ortam hazırlayabilirim. En kolay yöntem olarak toprağa azotlu
1000 ton 100 ton 10 ton 1 ton gübre ilave ederim.
Besin zincirinde üretici biyokütlesinin %10’ u bir sonraki beslen- 3. Ototrof beslenen canlılar; bitkiler, siyanobakteriler ve nitrifikas-
me basamağında yer alan birincil tüketiciye geçer ve bu durum yon bakterileridir.
zincirin diğer basamaklarında da devam eder.
2. Besin zinciri oluşturulurken okların yönü enerjinin aktığı yönü Saprofit beslenen canlılar; bazı bakteri ve mantarlardır.
göstermelidir. Şekilde okların yönü ters çizilmiştir. 4. Ayrıştırıcı canlıların döngüde olmaması ortamdaki organik artık-
ların birikmesine sebep olur. Bitkiler için gerekli olan inorganik
3. madde oluşumu aksayacağından organik besin üretimi azalır.
III. Hem bitkiler hem de tüketiciler bundan olumsuz yönde etkilenir.
100 kj Tüket c ler
II. 5. Tüm canlıların ortak özelliklerinden bazıları; protein sentezle-
1000 kj
Tüket c ler mek, genetik materyal bulundurmak, ATP üretmek ve tüketmek-
10.000 kj I. tir. Bu olaylara bakıldığında hepsinin yapısında azot elementinin
Tüket c ler olduğu görülür. Aynı zamanda enzimlerin ve hücre zarının ya-
100.000 kj Üret c ler pısında da protein bulunduğu için önemi daha da artmaktadır.
Güneşten gelen enerjinin 1.000.000 kJ ise 1. trofik düzeyde bulu- 6. Havadaki azotun cansız etmenler tarafından toprağa katılması-
nan bitkilere geçen enerji 100.000 kj, 2. trofik düzeyde bulunan na abiyotik fiksasyon denir. Yıldırım şimşek gibi hava olayları ile
canlılara geçen enerji 10000 kj, 3. trofik düzeyde bulunan canlıla- azotlu bileşiklerin oluşması ve bu bileşiklerin yağmur ile toprağa
ra geçen enerji 1000 kj, 4. trofik düzeyde bulana canlılara geçen inmesini abiyotik fiksasyona örnek verebiliriz.
enerji 100 kj olur. Enerji miktarının her basamakta %10’u bir üst
basamağa geçmiştir. Diğer kısmı ise canlıların hayatsal faaliyetleri Etkinlik No: 54 - Kavanozda Azot Döngüsü
için kullanılmış, bir miktarı ısı şeklinde açığa çıkmış, bir miktarı ise 1. Kuma, bir miktar saksı veya bahçe toprağı eklememizin sebebi
sindirelemeyen besinlerde kaldığı için bir sonraki basamağa akta- nitrifikasyon ve denitrifikasyon yapan bakterilerin toprakta bu-
rılamamıştır. 2. trofik düzeyde bulunan tırtıl ile 4. trofik düzeyde lunmasıdır. Nitrifikasyon bakterileri besin kaynağı olarak kava-
bulunan yılanı karşılaştırırsak tırtılın kazandığı enerji miktarı yı- nozdaki amonyum klorürü kullanarak nitrat oluşturacaktır. Şe-
landan çok daha fazladır. ker eklememizin sebebi ise, denitrifikasyon bakterilerine karbon
4. Olası cevap: Bitkiler güneşten gelen enerjinin çok az bir kısmını kaynağı sağlamaktır.
kendi yapısına katabilir. Canlılar aldıkları bu enerjinin bir kısmı- 2. Deneyin ilk aşamasında her gün kavanozu çalkalamadaki amaç
nı kendi metabolik faaliyetleri için kullanır. Bu sırada enerjinin nitrifikasyon bakterilerinin ihtiyaç duyduğu oksijenli ortamı
bir kısmı ısı olarak açığa çıkar. Enerjinin bir kısmı da sindirileme- sağlamaktır. Nitrifikasyon için oksijen gereklidir. İkinci aşamada
yen selüloz gibi moleküllerin yapısındaki kimyasal bağlarda saklı kavanozu çalkalamamıza gerek yok. Çünkü denitrifikasyon olayı
kalır. Besin piramidinin bir üst basamağına çıkıldıkça bu sebep- oksijensiz ortamda olmaktır.
lerle %90’ lık enerji aktarılamaz.
5. a) Metni okuduğumuzda DDT gibi kimyasal maddelerin besin 3. Doğada azot döngüsü ile yer üstü ve yer altında bir dizi kimya-
sal tepkimeler gerçekleşiyor. Azot döngüsünün büyük bir kısmı
piramidinde yukarı doğru gidildikçe arttığı sonucuna varı- toprak altında çeşitli bakteri faaliyetleriyle oluyor. Bu deneyde
rız çünkü suda bulunan DDT miktarının 1 milyon katı besin toprak altında gerçekleşen nitrifikasyon ve denitrifikasyon olay-
piramidinin en üstünde bulunan avcı kuşlarda bulunmuştur. ları gözlemleniyor ve ölçülebiliyor. Kavanozda yer altındaki olaya
Tırtılın içinde bulunduğu besin piramidinde ise birikimin en benzer şekilde amonyum nitrata ve nitrat da azot gazına dönüş-
az olmasını beklediğimiz canlı 1. trofik düzeyde bulunan do- türülüyor.
mates bitkisidir. DDT birikiminin en fazla olacağı canlı ise 4.
trofik düzeyde bulunan yılandır. 4. Çiftçilerin toprağı çapalayarak havalandırması nitrifikasyonu
hızlandırır. Nitrifikasyon için oksijen gereklidir. Sıcak, nemli ve
b) Olası cevap: Biyolojik birikim üst basamaklara gidildikçe art- iyi havalandırılmış topraklar bu olayın gerçekleşmesi için uygun
tığı için büyük balıklar biyolojik birikimden daha fazla etkile- koşullardır.
nirler. Büyük balıkları tükettiğimizde küçük balıklara oranla
biyolojik birikimden daha fazla etkileniriz.

164