Page 754 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 11 3. Olası Cevap:
Edebiyatın dinî hayata, dinî hayatın da edebiyata etkisi nedir? Din
1. Olası Cevap: ve edebiyat arasındaki etkileşimin sebepleri nelerdir? İnsanlar,
Evet, bu bilgi verilmeden de ana düşünceyi bulma imkânımız var- duygu ve düşüncelerini estetik bir incelikle aktarmak istedikle-
dı. Çünkü vermiş olduğu örnek ve deliller ana düşünceyi bulma- rinde edebiyat ürünlerinden faydalanırlar. Bu bakımdan, edebiyat
mıza yardımcı olurdu. İyi bir yazar verdiği örnek ve ispatlarla ana aynı zamanda yazıldığı dönemin aynadaki bir yansımasıdır. Ede-
düşünceyi metnin tümüne yayar. bî eserler incelendiğinde dönemin siyasi, kültürel, toplumsal ve
2. Olası Cevap: dinî olayları hakkında fikir elde edilebilir. Tarih boyunca ortaya
çıkan tüm edebiyat eserlerinde din, olmazsa olmaz bir olgudur.
Verilen bilgilerde de “din adamı” ve “şiir” kelimeleri geçiyor ve Buna göre inançları ne olursa olsun insanlar, edebiyata da bunu
ana düşünce olan “En eski şairler din adamlarıdır.” düşüncesinin yansıtmışlardır. Çünkü din, tüm hayatı etkisi altına alan bir kav-
daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Okuyucuyu ikna etmek için veri- ramdır. Bu bakımdan din, edebiyatın her alanında varlığını his-
len her örnek ana düşüncenin bir yönünü ele alıyor. settirir. Edebiyatımızın İslamiyet öncesi ve sonrası Türk edebiyatı
3. Edebî ürünlerin ortaya çıkmasında dinin ve dinî törenlerin etkili olarak adlandırılması bu etkileşime en güzel örnektir.
olduğunu gösterir. Burada söylenen şiirlerden etkilenen başkaları 4. Okuduğumuz metin öğretici bir metindir. Amacı bilgi vermek ve
da yeni şiirler oluşturabilir. Bu şekilde bir milletin edebiyatı geli- öğretmektir. Buna bağlı olarak açıklama ve örneklendirme gibi
şebilir. Yeni tabi olunan dinler de edebiyata dair eserlerin çeşitlen- anlatım yolları kullanılmıştır. Metni, öyküleyici metne dönüştür-
mesine yardımcı olur. düğümüzde metnin amacı değişecek. İçerik öyküleşecek, farklı
4. Olası Cevap: anlatım biçimleri -öyküleme ve betimleme- tercih edilecek.
Evet, oluşturulma amaçları bakımından benzerlik vardır. Bu tür
merasimlerde okunan ilahiler -okuyan kişiye ait olmasalar da- din Etkinlik No.: 14
adamlarının öğretilerini ve din sevgilerini dile getiren şiirlerdir.
1. - Tanımlama, bir varlık ya da bir kavramın ne olduğunun açık-
Etkinlik No.: 12 lanmasıdır. Açıklama ise tanımlanan varlık veya kavram hak-
kında bilgi verir. Metinde destanın tanımı yapılmış, destan
1. Açıklayıcı anlatım biçimiyle metin, öğretici metin özelliği ka- hakkında bilgi ve örnekler verilmiştir.
zanmıştır. Bu anlatım biçiminde amaç bilgi vermek olduğundan - Tanımlama yönteminde kavram veya varlık eksiksiz ifade
sözcükler gerçek anlamda kullanılmış, sanatlı söyleyişlere yer ve- edilir. Açıklama anlatım biçiminde tanımlanan kavram veya
rilmemiştir. Açık, anlaşılır bir dil kullanılmıştır. varlığın belli yönleri hakkında bilgi verilir. Metinde destan ek-
2. Tanık gösterme yöntemi ile verilen bilginin ya da öne sürülen siksiz tanımlanmış, açıklama anlatım biçimiyle Türk destanları
düşüncenin etkileyiciliğini ve inandırıcılığını arttırmak amaçlan- hakkında genel bir bilgi verilmiş ve Alp Er Tunga destanından
mıştır. Açıklayıcı ve kanıtlayıcı anlatıma katkı sağlanmıştır. bahsedilmiştir.
3. Olası Cevap: - Genelde tanımlama tek cümleden oluşur. Açıklama birden faz-
la cümleden oluşur.
Bilgi verme ve düşüncemi kabul ettirme amacıyla metni oluş-
turduğum için açıklayıcı ve kanıtlayıcı anlatım biçimi ile edebî - Tanımlama, düşünceyi geliştirme yollarından biridir. Açıkla-
eserlerden örnekler vererek örnekleme, bir kavramı ya da olayı ma ise anlatım biçimidir. Çoğunlukla açıklayıcı ve tartışmacı
belirgin özellikleriyle ortaya koymak için tanımlama ve kanıtlayı- anlatım tekniklerinde tanımlamadan yararlanılır.
cı anlatımı desteklemek için tanık gösterme gibi düşünceyi geliş- 2. Örnekleme ve tanık gösterme yöntemleri kullanılarak verilen
tirme yollarını kullanırım. bilgi ve düşünceyi daha anlaşılır hâle getirmek, somutlaştırmak,
4. Olası Cevap: açıklamak ve verilen bilgi ve düşüncenin kanıtlayıcılığını artır-
Edebî metinler, yazıldığı dönemin özelliklerinden ve o dönem- mak amaçlanmıştır.
deki her türlü gerçeklikten belirli ölçüler içerisinde yararlanırlar. 3. Öğretici metin düşünceyi veya bilgiyi verirken aynı zamanda sor-
Yazıldığı dönemdeki toplumun siyasi, ekonomik gelişmeleri; sos- gulayıcı, düşündürücü gibi çok yönlü özellik kazanır. Açıklama
yal, kültürel yaşayışı; duygu, düşünce ve inanç dünyası hakkında anlatım biçiminde nesnellik ön plandayken tartışmacı anlatım
bilgiler verir. Örneğin, Millî Mücadele yıllarında yazılmış bir ro- biçimiyle öznellik de metnin anlatımında yer alır.
man yazıldığı dönem ve anlattığı toplum hakkında ipuçları verir.
Etkinlik No.: 15
Etkinlik No.: 13
1. Birinci metin daha iyi bilgi vermiştir. Alfabede yer alan harflerin
1. Açıklayıcı Anlatımın Özellikleri tek tek anlatılması ve görsellerinin verilmesi metnin daha iyi an-
- Bir konu hakkında bilgi vermek ve konuyu öğretmek amaçlan- laşılmasını sağlamıştır.
mıştır. 2. Yazarın vermek istediği bilgiyi eksiksiz anlatmasını sağlar. Daha
- Kelimeler genelde gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. uzun metin yazmaya gerek duymadan anlatacaklarını etkili ve
- Dil ve anlatım sade, gösterişsizdir. kısa yoldan vermiş olur. Metne olan ilgiyi artırır.
- Düşünce ve duygular somut ifadelerle dile getirilmiştir. Okuyucuların hafızasında harflerin daha iyi yer etmesini sağlar.
- Anlatımda kanıtlayıcılığı artırmak için tanık gösterme yönte- Anlatılanlar kısaca tablolarda özetlendiği için okuyucu daha iyi
mi kullanılmıştır. anlar. Düz metinlerden sıkılanlar için monotonluğu bozar.
- Nesnel bir anlatım hâkimdir. 3. Olası Cevap:
2. Karşılaştırma ve örnekleme yöntemi, açıklayıcı anlatım biçimini Büyük bir kargaşa olurdu herkes farklı alfabe kullanmak isteyince
destekleyerek verilmek istenen düşünce ve bilginin daha somut, kimse anlaşamazdı. Toplum arasında gruplaşmalar olurdu. Kısa-
etkili ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmesini sağlamıştır. cası yazılı iletişim biterdi.

752