Page 756 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Türkler, yeni devletler kurmuş; din değişiklikleri olmuş, buna duyamaz, eseri benimseyemez. Ancak bahsettiğimiz eserin bir
bağlı olarak dilimiz başka dillerin etkisine girmiştir. Ama halkın sanat eseri niteliğini taşıyabilmesi için sanatçının çağı kendi
destanları, hikâyeleri, mâni ve türküleri Türk dilinin canlı kalma- yaratıcılığıyla yoğurarak ifade etmesi gerekir. Bir sanat eserini
sını sağlamış ve yavaş yavaş gelişen bu dil kişilerin ortak bilinciyle tarihî bir belge olmaktan ayıracak olan budur.
dünyada yer edinip hak ettiği yeri almayı başarmıştır. Hayır, katılmıyorum. Fantastik romanlar ve bilim kurgu ro-
manlarında yaşanılan dönemin izine rastlayamayız. Bu tür
2. Türkçenin geçmiş zamanlardan günümüze kadar tarihî gelişimi romanlarda yazar, çağını aşarak çok daha ötesine uzanır ya da
üzerine yapılan çalışmalarda, yüzyıllar önce yazılan ve öne çıkmış tamamen gerçeklik dışı bir dünyaya yer verir. Bu tür yapıtlar,
olan bu eserler kaynak niteliği taşımaktadır. Yazıldıkları dönemin tamamen yazarın hayal gücünün ürünüdür.
dil özellikleri hakkında bilgi verirken aynı zamanda günümüzle o
dönemin dil özelliklerini karşılaştırma imkânı vermektedir. b) Olası Cevap:
Bence oluşturmaz. Evet, yazar kendi çağının hamuruyla yoğ-
3. Olası Cevap: rulmuştur ancak tarihî bir roman yazacağı zaman bunu mutla-
Dil, en etkili kültür aktarıcısı ve taşıyıcısıdır. Sözlü ve yazılı kültür ka tarihî belgelerin ve o dönemde ortaya çıkan eserlerin ışığın-
ürünleri dil aracılığı ile nesilden nesile aktarılagelmiştir. Gelecek da yapacaktır. Nasıl ki bir dönem filmi çekildiğinde dekordan
nesiller, sadece kendi dillerini öğrenmekle kalmamış aynı zaman- müziğe, üsluptan kişi adlarına kadar her şey döneme uygun
da atalarından kalan yaşam biçimlerini ve içinde yaşadıkları top- olarak kurgulanıyorsa aynı şeyi yazar da romanında yapacaktır.
lumun kendine has özelliklerini de öğrenmiş oluyorlar. Bir mil- Bence oluşturur. Çünkü dönemi dışında tarihi konu edinen bir
letin tarihten başlayarak bugüne kadar gelen yaşam biçimlerinin yazar, o tarihî olayın yaşandığı döneme şahitlik etmemiş, o za-
oluşturduğu kültür, sözlü ve yazılı dil ile bugünlere ulaşmıştır ve man dilimi içindeki havayı solumamıştır. Şahitlik olan yazar ile
yine dil aracılığı ile gelecek nesillere ulaşacaktır. Kültür bir mille- şahit olmayan yazarın anlatımı arasında belirgin bir fark olacak-
tin geleneklerinin, yaşam durumlarının kısaca tarihinin dil aracı- tır. Ancak, dönemi dışında yazan bir yazar da başarılı olabilir.
lığı ile günümüze kadar gelmiş belgesidir.
2. a) Yoruma ağırlık vermiştir. Çünkü konu ile ilgili kendi düşünce-
Etkinlik No.: 21 lerini ifade etmek istemiştir.
1. Edebiyat bireyin ortaya koyduğu bir sanat dalı olduğu için bireyin b) Olası Cevap:
ve toplumun düşüncesini, kültürünü, dilini, inançlarını yansıtır. Bu tutum, yazarın düşüncelerinin nesnel yargılara değil kendi
Din, insan hayatının bütününü sarmaktadır. İnsanlar, dünyayı görüşlerine dayandığını göstermektedir. Yine de bu durumun
daima dinlerinin ışığı altında görürler ve bunu her alanda ve her yazarın düşüncelerini geçersiz ve yanlış kıldığını söyleye-
durumda anlatma ihtiyacı hissederler. Bu nedenle din, edebiyatı meyiz. Çünkü yazar bilimsel bir gerçekliğe değil sanatsal bir
araç olarak kullanır. Böylece din ve edebiyat etkileşimi Göktürk bakışa değinmiştir ve hepimizin bildiği gibi sanata dair bakış
Kitabeleri gibi metinlerde kendini göstermektedir. açılarını keskin çizgilerle ayırmak mümkün değildir.
2. Olası Cevap: 3. Olası Cevap:
Din, geçmişten günümüze edebî metinleri güçlü bir biçimde et- Elbette düşünüyorum. Tarih araştırmacısı, araştırdığı dönemin
kilemiş ve yaygınlık kazanabilmek için edebiyatın işlevselliğin- özellikleri hakkında o dönemde yazılan eserlere bakarak da fikir
den yararlanmıştır. İnsanlar, yeni girdikleri dinin güzelliklerini sahibi olabilir. Elbette edebî eserler araştırma için tek başına ye-
ve gereklerini şiir gibi edebî metinlerde işleyerek edebiyatı araç terli olmayacaktır ancak toplumun yaşantısı, ekonomisi, siyasi ve
olarak kullanmışlardır. Örneğin, Türklerin Müslümanlığı kabul dinî kimliği, şehir yapılanması gibi birçok konuya ışık tutacaktır.
etmelerinde ve geniş topraklara yaymalarında edebiyatın katkısı Örneğin edebî eser niteliği taşıyan Orhun Yazıtları, o devrin ta-
büyüktür. rihî özellikleri hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayan en önemli
3. Olası Cevap: tarihî belgelerdir.
Türkler, Müslüman olduktan sonra hem inanç hem de kültür Etkinlik No.: 23
bakımından büyük bir değişime uğramışlar ve İslam medeniyeti
dairesine girmişlerdir. Yaşayışları, kültürleri, edebiyatları bu yön- 1. a) Olası Cevap:
de değişmiş ve gelişmiştir. İslamiyet’le birlikte Arapça ve Farsça Bu sözcüklerin dinî bir kimlik taşıması, İslam dininin kabul
kelimeler dilimize girmiştir. İçerik daha çok İslamiyet ve İslami- edilmesinden sonra kullanılmasının mümkün olmayacağının
yet’in gerekleri gibi konulardan oluşmuştur. Bütün bunlar Türk göstergesidir. Çünkü Gök Tanrı artık yerini Allah’a bırakmıştır.
edebiyatının dönemlere ayrılmasında İslamiyet’in ne derece etkili Allah’ın varlığına ve birliğine inanılan İslam dinine göre sadece
olduğunu göstermektedir. peygamberlerin mucizevi güçleri, ilahi yetenekleri vardır. Za-
4. Olası Cevap: ten metinde İslam öncesi saz şairleri için “şair ruhaniler” ifa-
Toplumun devamlılığı ve gelişimine katkı sağlayacak bireyler ye- desi kullanılıyor. İslam dininde “ruhani” ifadesi, insanlar için
değil kutsal varlık ve kavramlar için kullanılır.
tiştirmek önde gelen hedeflerden olmalıdır. Evrensel değerleri ön
planda tutan yenilikçi, kültürel mirasına sahip çıkan bireylerin b) Olası Cevap:
yetişmesinde din ve edebiyatın etkileşimi önemli bir unsurdur. Hak âşıkları ifadesini Allah’a âşık olan, ona ulaşmaya çalışan ve
Edebiyat, dinden beslenerek toplumsal işlevini gerçekleştirir. şiirlerinde ilahi aşktan söz eden kişiler olarak tanımlayabiliriz.
Âşıklar, onlarda mutlaka bulunması gereken doğaçlama şiir
Etkinlik No.: 22
söyleme yeteneğini İslam dininin kabul edilmesinden sonra
1. a) Olası Cevaplar: ilahi aşkı anlatmak için de kullanmışlar, dolayısıyla bu adla
anılmışlardır.
Evet, katılıyorum. Sanatçı, yaşadığı çağı istese de istemese de
eserine yansıtır. Çünkü aklı, fikri, karakteri, hayalleri o çağ 2. Olası Cevap:
ile yoğrulmuştur. Yaratıcılığını şekillendiren ilhama o çağda Âşıklar metinde de göreceğimiz üzere diyar diyar gezen kişiler
ulaşmıştır. Zaten kalıcı olmak istiyorsa bunu özellikle yapma- olarak da tanımlanıyorlar. Dolayısıyla bulundukları yerde gör-
lıdır. Aksi hâlde toplum, o esere sahip çıkmayacaktır. İnsan, dükleri yaşam tarzını gittikleri yerde de sürdürmeleri beklene-
kendinden bir parça bulamadığı hiçbir sanat eserine yakınlık bilir. Eserlerini de halktan esinlenerek oluşturduklarını hesaba

754