Page 760 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
mış, bunun yanında İslamiyet’in ilk yıllarındaki Bedir Savaşı’nda sadeliğinin: Ünsüz yumuşaması ve kaynaştırma harfi kullanımı
kahramanlık gösterenleri de şiirinde hatırlatarak Çanakkale’de vardır.
mücadele edenleri birer aslan olarak görmüştür. kaybolduğu (kayıp-ol-duk-u): Sırasıyla ünlü düşmesi, ünsüz yu-
muşaması, ünsüz yumuşaması meydana gelmiştir.
Etkinlik No.: 37
1. Olası Cevap: 3. 12 Temmuz 1932’deki: Belirli bir tarih bildiriyorsa oradaki ay adı
büyük harfle başlar.
Yeryüzünde, başka bir dilden etkilenmemiş bir dilin varlığından
söz etmek oldukça zordur. Mehmet Kaplan, milletlerin kendi di- Mustafa Kemal Atatürk: Kişi ad ve soyadlarının ilk harfleri büyük
yazılır.
lini ve kültürünü yüzyıllar boyunca yoğurduğunu ve bu sırada
akan bir nehir gibi içinden geçtiği her topraktan bazı unsurları Türk dilinin: Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar ve o
alabileceğini ifade eder. Türk milleti, tarih boyunca pek çok me- millete ait unsurlar küçük harfle başlar.
deniyetle karşılaşmıştır. Bu karşılaşmalar sonucu dilimizin, başka Türkçenin: Dil adları büyük harfle başlar ve sonuna gelen ekler
medeniyetlerin dilinden aldığı kelime ve deyimlerle dolu olması kesme işaretiyle ayrılmaz. Çünkü dil adları millet adlarından
doğaldır. Bu nedenle yazar ve şairlerimizin de bu oluşuma göre türetilmektedir. Dolayısıyla millet adlarına yapım ekleri getiril-
eser vermeleri, eserlerine yabancı sözcüklerden oluşan ad verme- mektedir. Millet adları özel isim olduğu için özel isimlerden sonra
leri bir çelişki değildir. getirilen yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
2. Yunus Emre’nin şiirleri bugün bile anlaşılırlığını korumaktadır. dünya: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kulla-
Yunus, halkın düşünüşünü, inançlarını halkın diliyle anlatmış. nıldıklarında küçük harfle başlar.
Anlaşılırlığından hiçbir şey kaybetmemiştir. Birinci Türk Dil Kurultayı: Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık
3. Türkçe, içinde masallar, uygarlıklar saklayan millî ve tarihî bir oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük
dildir. Türkçe var oldukça Türk milleti de var olacaktır. Çünkü dil, yazılır.
bir milletin geçmişiyle bugünü arasında bağ kuran bir hafızadır. Dil Bayramı: Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama
Türk milletinin varlığının devamı için Türkçeye karşı herkesin günlerinin adları büyük harfle başlar.
görev ve sorumlulukları vardır.
Etkinlik No.: 40
Etkinlik No.: 38
1. Metinde eğik yazılan kısımlar istenirse dik yazıyla ve tırnak işare-
1. Âşık Paşa yaşadığı dönemde Türk diline çok büyük önem veren ti içinde de yazılabilir.
az sayıdaki şairlerden biridir. Devlet ve millet hayatı için dilin
önemini eserlerinde vurgular. Onun yazdığı Garibname, on bö- 2. Soruda verilen örnekleri incelediğimizde kaynaştırma harflerinin
lümden meydana gelir ve bu on bölümün içinde de onar hikâye kelime içerisinde sadece iki ünlü arasına gelmediğini, bazı örnek-
bulunur. Eser gerek düzenlenişi ile gerekse içeriği ile orijinal bir lerde bir ünlü ses ile bir ünsüz ses arasına da geldiğini görmek-
eserdir. Türk milletine din ve tasavvufla ilgili önemli konuları öğ- teyiz. Ayrıca bazı kelimelerin birden fazla kaynaştırma harfi de
retmek amacıyla anlaşılır bir dille yazmıştır. Dönemindeki ben- alabileceğini görmekteyiz.
zer eserlerin Arapça ve Farsça etkisinde yazılması nedeniyle halk 3.
tarafından anlaşılmasının güçlüğünü de göz önünde bulundura- Metinde kullanılan örneklere baktığımızda Türkçe Sözlük’te,
rak diğer şairlerden ayrılmıştır. Türkçe Sözlük’ün -bunlar yayın adıdır- örneklerinde olduğu gibi
özel isimlerden sonra kesme işaretinin kullanıldığını görmek-
2. Sorunun başlangıcında belirtildiği gibi Fuzûlî üç dilde eserler ver- teyiz. Bunun yanında özel isimlere getirilen ekleri ayırmak için
miştir. Bu duada şairin sadece Türkçe ile yazmak istediği sonucu- kesme işareti kullanma gerekliliğinin, dil adlarından ve kurum
na varmak doğru değildir. “İltifat” sözcüğünün soruda geçen anla- adlarından sonra gelen ekleri ayırmada olmadığını görmekteyiz.
mını düşündüğümüzde şairin, Türkçeyi, Arapçadan da Farsçadan Dilin kurallarının güncellenmesi konusunda göreceli cevaplar
da güzel ve sanatlı kullanma isteğinin olduğunu görmekteyiz. gelebilir. Bazı öğrenciler, kurallardaki değişikliklerden haberdar
3. Şiirde geçen “Türkçem, benim ses bayrağım.” dizesiyle dilin mil- olmadıkları ya da kuralların sık değiştirilmesinden dolayı çelişki
let açısından bağımsızlığın ve özgürlüğün sembolü olan “bayrak” yaşadıklarını ifade edebilir. Bazıları ise kurallardaki değişiklikleri
ile aynı seviyede duygu ve düşünce değeri yüksek bir öge olduğu dilin kendini güncellemesinden dolayı olumlu karşılayabilir.
vurgulanmıştır. 4. Düzeltme işareti, metinde nispet eki (-î) görevinde kullanılmıştır.
Bu ekin belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek
Etkinlik No.: 39
için düzeltme işareti kullanılır.
1. Nokta (.):
Verilen cümlelerde “-inci/-ıncı” ekinin yerine sıra belirtmek ama- Etkinlik No.: 41
cıyla ve cümle sonunu belirtmek amacıyla kullanılmıştır. 1. Noktalı virgül (;) işareti bu paragrafta iki yerde kullanılmıştır. Bi-
Virgül (,): rincisinde eş görevli olmayan ögeyi diğerlerinden ayırmak için,
Eş görevli sözcükleri ayırmak ve özneyi diğer ögelerden ayırmak ikincisinde ise ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri
için kullanılmıştır. birbirinden ayırmak için kullanılmıştır.
Kesme işareti (’): 2. Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve
Özel isimlerden sonra getirilen ekleri ayırmak amacıyla kullanıl- dergi adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla
mıştır. dizilerek de gösterilebilir.
2. Türkçenin: Ünsüz benzeşmesi ve kaynaştırma harfi kullanımı 3. Kısa çizgi, cümle içinde ara sözü ayırmak için kullanılmıştır. Bu
vardır. işaretin yerine virgül (,) de kullanılabilir. Bu sorunun son kısmı,
çoğunlukla: Ünsüz yumuşaması, ünlü düşmesi vardır. (“Çok” söz- kişisel görüş içerebilir, bu nedenle farklı cevaplar gelebilir.
cüğünden türeyerek “k” sesinin yumuşaması gerçekleşmiştir. “İle” 4. Olası Cevap:
sözcüğü kendisinden önceki sözcükle bitişik yazıldığında “i” sesi Jest; bir duyguyu, düşünceyi ya da bir konuyu anlatırken el, kol,
düşer.)

758