Page 757 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

CEVAP ANAHTARLARI
katacak olursak söyledikleri şiirlerde gittikleri her yerin izlerini, Etkinlik No.: 25
oraya ait kültür esintilerini görmek mümkün olacaktır. Âşık, taşı-
dığı yaşam ve kültür mirasını halkla paylaşmış olacağından oradan 1. Öğretici metinlerde yazar ile anlatıcı aynıdır. Okuduğumuz
ayrıldığında bile o miras, kalanlar tarafından devam ettirilecektir. Tarihten Geleceğe Türk Dili metni de öğretici bir metindir ve bak-
Günümüzde bu misyonu tam anlamıyla üstlenecek bir temsilci ola- tığımızda yazar ile anlatıcı aynı kişidir. O nedenle yazar, vermek
bileceğinden şüpheliyim. Şu andaki saz sanatçılarına da âşık diyor- istediği anlamı yorumlamaya meydan vermeden iletir. Bu durum
lar ama bunun doğru olduğunu düşünmüyorum. Sadece saz çalıp metnin anlatımına kanıtlanabilirlik özelliği kazandırır.
türkü söyleyerek bu mirası devam ettirebilmek mümkün değil. 2. Olası Cevap:
3. Olası Cevap: Metin, Türkçenin tarihî gelişimi hakkında bilgi verdiği için öğ-
Bunun cevabını sözlü geleneğin zayıflaması olarak verebiliriz. retici metindir. Nesnel ifadeler herkesçe kabul görmüş, kanıt-
Küçük yerlerde yetişen âşıkların şiirleri, sözlü şekilde farklı yer- lanabilir yargılardır. Öğretici metinlerde nesnel ifadeler öznel
lerde söylenmeye devam ettiği için yazılmasa da unutulmuyordu. ifadelerden daha fazla olmalıdır. Böylece metnin güvenilirliği ve
Bugüne baktığımızda yazılı olmayan hiçbir şeyin kalıcı olamaya- inandırıcılığı artar ve metin okuyucunun başvurabileceği bir kay-
cağına emin olabiliriz. Ayrıca tek bir saz, tek bir şair son teknolo- nak niteliği kazanır.
jiyle donatılmış modern müziğin karşısında ne kadar direnebilir 3. Verilen metin edebî bir metne dönüşürdü. Ancak yazar aynı za-
ki? Kimi doyurabilir? Üstelik âşıkların anlatmak istediklerini din- manda anlatıcı olmazdı. Kurgusal anlatıcı kullanılırdı. Metin bil-
leyecek birilerini bulmak “herkesin her şeyi bildiği” bu çağda ne gilendirici olmaktan çıkıp heyecan, zevk veren bir metin özelliği
kadar mümkün olabilir? kazanırdı. Nesnel anlatımdan çok öznel ifadeler ağırlıklı olurdu.
Okuduğumuz metnin tamamında kullanılan gerçek anlamlı keli-
Etkinlik No.: 24 meler, yerini çoğunlukla mecaz anlamlı kelimelere bırakırdı.
1. Olası cevap:
Etkinlik No.: 26
1. bilgi cümlesi: Eski Türk şiirinin vezni, hecelerin sayısına daya-
nan hece vezni iken bu dönem şiirimizde aruz vezni kullanılmaya 1. Amacı bilgilendirmek olan yazarın konuyu ele alışında “Bu ne-
başlamıştır. sil doğuya giden bir gemide Batı’ya yüzünü çevirmiş bir yolcuya
Yorum cümlesi: benzer. “ gibi ifadelerle öznellik yer yer bulunmakla birlikte nes-
nelliği ön planda tuttuğu görülür. Yazar “Tanzimat Fermanı’nın
Eski Türk şiirinin vezni, hecelerin sayısına dayanan hece vezni ilan edildiği bu tarih, öncelikle askerî alanda yapılmak istenen
iken bu dönemde, şiire muhteşem bir ahenk katan aruz vezni kul- düzenlemeleri içine alır.” tarzı nesnel ifadelerle herkes için geçerli,
lanılmaya başlamıştır. kanıtlanabilir bilgiler ve açıklamalar sunmuştur.
2. bilgi cümlesi: Bu kaynaklardan beslenen edebiyatımız; yeni a) İki metnin bakış açısı farklıdır. Öyküleyici metin örneğinde
dinin kitabını, peygamberini, inanç esaslarını, ahlaki değerleri- 2. kahraman bakış açısı kullanılmıştır. Yani anlatıcı kurgusaldır.
ni, insan ve dünya anlayışını, tasavvufi ilkelerini vb. açıklayan bir Yazar değildir. Çağdaş Türk Edebiyatı Üzerine adlı metinde ise
muhtevaya bürünmüştür. yazar ve anlatıcı aynı kişidir. Yani yazar gerçektir.
Yorum cümlesi: b) Öğretici metinle öyküleyici metnin yazarlarının bakış açısının
Bu kaynaklardan beslenen edebiyatımız; yeni dinin kitabını, pey- farklı olması anlatımı etkilemektedir. Öğretici metinde yazar
gamberini, inanç esaslarını, ahlaki değerlerini, insan ve dünya aynı zamanda anlatıcı olduğu için konuya tarafsız yaklaşır.
anlayışını, tasavvufi ilkelerini vb. açıklayan muazzam genişlikte Metne kişiliğini yansıtmaz. Anlatımda nesnel bir tavır sergiler.
bir muhtevaya bürünmüştür. Öyküleyici metinde yazar anlatıcı olmadığı için öznel anlatım
çoğunluktadır. Kurgusal bir anlatım ön plandadır.
2. a) Bir milletin edebiyatının, inançlarına göre şekillendiğini söyle-
yebiliriz. İnsanlar, duygu ve düşüncelerini aktarmak istedikle- 3. Olası Cevap:
rinde edebiyat ürünlerinden faydalanırlar. Bu nedenle edebiyat “Arkadaşlarımla yenilenmeye ve Batı tarzını yakalamaya çalışan
aynı zamanda meydana getirildiği dönemin bir yansımasıdır. sanatkârlardık. Bu nedenle 1839 yılı bizim için önemli bir tarih-
Din de tüm hayatı etkisi altına aldığı için edebî eserlerde dinin ti. Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği bu yılda öncelikle askerî
yansımasını rahatlıkla görebiliriz. alanda yapılmak istenen düzenlemeler gerçekleştirilmişti. Zaten
b) Olası Cevaplar: Tanzimat kelime olarak; tanzim etmek, düzenlemek demekti.
Din ve edebiyat karşılıklı olarak birbirlerini etkiler ve kendi Yeni Türk edebiyatının Batılı manada olanı bize göre bu tarihte
içlerinde birbirlerinden faydalanır. Dinî eserler, edebiyattan başladı.”
büyük ölçüde yararlanmıştır. Dinin gerekleri, inanç esasları Okuduğumuz metinden alınan parçanın inandırıcılığı daha fazla-
vb. edebî metinlerden faydalanılarak topluma anlatılır. dır. Çünkü anlatıcısı yazarın kendisidir. Yani yazar gerçek kişidir.
Anlatıcısını değiştirdiğimiz metin örneğinin ise anlatıcısı kurgu-
3. Tablo buradaki gibi oluşturulabilir. sal metin için oluşturulmuştur.
İslami Dönem İslamiyet Öncesi Etkinlik No.: 27
Türk Edebiyatı Türk Edebiyatı
1. Tarihî metinlerde amaç gerçeği doğrudan ortaya koyma, bilgi
Nazım Dörtlük, beyit, bent Dörtlük verme ve öğretme olduğu için anlatıcı gerçek kişidir. Yani yazar
Birimi ve anlatıcı aynıdır. Edebî metinler gerçeği kurguladığı için yazar
Nazım Gazel, kaside, mesnevî, rubâî, Koşuk kendisi anlatıcı değildir. Anlatıcı kurgulanan bir kişidir.
muhammes, müseddes,
Şekilleri 2. Olası Cevap:
terci-i bend, terkib-i bend Katılıyorum. Çünkü gerçeğin kurgulanarak heyecan, merak vb.
Vezin Hece ölçüsü, aruz ölçüsü Hece ölçüsü unsurların kullanılması okuyucuyu her zaman etkiler, okuyucu-
nun aklında kalır ve dikkatini çeker.

755