Page 107 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

49 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

4. Öğrenciler bu deneyin sonunda nasıl bir hipotez kurabilir?

Dolaşım sisteminde kan; kalp, atardamarlar, kılcal damarlar ve toplardamarlar arasında hareket eder.
Kanı damarlara pompalayan kalptir. Kanın damarlar içinde ne kadar hızlı aktığının ardındaki mekanik,
5. Grafikteki verilere göre kalp, egzersizin 5. dakikasında vücuda yaklaşık ne kadar kan gönderir? Eg-
zersize bir saat devam edildiğini varsayarak kalbin bir saat içinde vücuda yaklaşık ne kadar kan fizikteki yasalarla açıklanabilir.
göndereceğini hesaplayınız? Kanın damarlar içindeki akışı, Poiseuille yasasına göre gerçekleşir. Bu yasaya göre bir boru için verilen
sıvının akış hızı, basınç, boru uzunluğu ve sıvının viskozitesiyle ilgilidir.
Poiseuille Yasası: Direnç= Basınç/ Akım (cm/H O/sn) şeklinde ifade edilir.
2
Poiseuille yasasına göre kan ile damar iç duvarı arasındaki sürtünme kan akımını engelleyen direnç ya da
güç oluşturur. Bu direnç 3 faktörle belirlenir;
• Kanın yoğunluğu ya da viskozitesi,
• Damarın uzunluğu,
6. 1 ila 5 dakika egzersiz sırasında meydana gelen kalp atış hızındaki değişiklik, kalp kası hücrelerinde • Damarın yarıçapı.
ne gibi değişimlere neden olur?
1. Yönerge Laboratuvar etkinliğini, Poiseuille yasası denklemlerini test etmek için aşağıda size verilen
adımları uygulayarak ve malzemeleri kullanarak gerçekleştiriniz.

Malzemeler 1. Bidon
• İki adet 5 litrelik su bidonu
• İki adet kavanoz
7. Egzersiz sırasında kalp atım hızında artışa neden olan diğer değişimler nelerdir?
• Farklı çapta iki ucu açık plastik 2. Bidon
boru
• Zamanlayıcı

8. Egzersiz sonrası yeterli sıvı almayan bireylerde egzersiz bitmiş olmasına rağmen kalp atım hızı yük- 1. Her bidonu dört litre su ile doldurunuz. Birinci bidonu karton bir kutunun üzerine bidonun ağzı
sektir. Bu durumu nasıl açıklarsınız? sığacak kadar delik açarak yerleştiriniz. Yerden 50 cm. yüksekliğinde bir masaya koyunuz. İkinci bi-
donu da karton kutuya aynı şekilde yerleştiriniz ve yere koyunuz. Ardından iki boş kavanozu görsel-
deki gibi yerleştiriniz. Bidonlardaki suyun kavanozlara dolabilmesi için plastik borularla bağlantısı-
nı oluşturunuz. Hangi düzenekte suyun daha hızlı boşaldığını tespit ediniz. Bu durumu damarların
vücuttaki konumlarıyla ilişkilendirerek açıklayınız.

9. Heyecanlandığınızda kalp atış hızında değişiklik olmasını nasıl açıklarsınız?

2. Her iki deney düzeneğindeki boruların çaplarını birbirinden farklı olacak şekilde değiştiriniz. Suyun
dakikada akış hızını zaman ölçerle tespit edip karşılaştırınız. Çap değişince akış hızının değişimi konu-
sunda ne söyleyebilirsiniz? Bu durumu geniş bir atardamar ve daha dar bir atardamarla ilişkilendiriniz.

104
Hazırlayan: Hülya TOKGÖZ