Page 126 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 58

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.4.3. Dolaşım sistemi rahatsızlıklarını açıklar.
Genel Beceriler: Karar Verme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi HASTA ZİYARETİ 25 dk.

Amacı Dolaşım sistemi rahatsızlıklarını açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuduktan sonra soruları cevaplayınız.

Atakan, lösemi hastası olan arkadaşını ziyaret etmek üzere yola çıktı. Yolculuk esnasında lösemi hasta-
lığı ile ilgili okulda öğrendiği bilgileri düşündü. Lösemi vücuttaki akyuvar hücrelerinde oluşan kanser
türüdür. Lösemi, kan kanseri veya kemik iliği kanseri olarak da bilinir. Kemiklerin içinde bulunan sün-
gerimsi bir yapı olan kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği yerdir. Burada üretilen akyuvar hücrelerin
kontrolsüz ve aşırı çoğalması, lösemi hastalığına neden olur. Bu anormal hücreler vücuttaki enfeksiyon
ve hastalıklarla savaşmaya yardımcı olan sağlıklı akyuvarların çalışmasını engeller. Bu da kansızlık,
bağışıklık sisteminde yetersizlik, kanamaya yatkınlık, ciltte soluk bir görüntü ve morarma meydana
gelmesine neden olur.

Hastanenin bekleme salonunda insanlar hastalıklarıyla ilgili sohbet ediyorlardı. Hastalardan birisinin
hikâyesi dikkatini çekti:

“Sürekli ayakta kalarak, yüksek topuklu ayakkabı ve çok dar pantolon giyerek, ailesel yatkınlığımı yok
sayarak damarlarıma çok yüklendim. Spor, hayatımda neredeyse hiç yoktu. Damarlarımın kas yapısı
zayıfmış. Bacaklarımda belirginleşen koyu mor ve mavi renkli damar görüntüsü, yaz aylarında artan
ağrı, yanma ve bazen de çekilme gibi sorunlarım vardı. Kışın nadiren sıkıntılar çekiyordum.”
Atakan, bahsedilen bu rahatsızlığın varis olduğunu hatırladı.

Toplardamarların içindeki kapaklar kanın sadece kalbe doğru gitmesini sağlar. Yüzeysel toplardamar-
ların genişleyerek büklümlü bir hâl almasıyla damar duvarında genişleme ve zayıflık olduğu zaman
geriye kaçış başlar ve bu durum yüzeysel toplardamarlarda varise neden olur. Bu hastalığın belirtileri;
ağrı, şişme ve ilerleyen zamanlarda ayak bileğindeki yaralardır. Varis oluşumuna ailesel yatkınlık, aşırı
kilolar, mesleki nedenlerle fazla ayakta durmak, hareketsiz bir yaşam, cinsiyet, yaşlanma gibi bir dizi
etken neden olabilmektedir.

Karşılıklı sohbet hâlinde olan diğer hasta yakını ise eşinin kalp krizi geçirdiğinden bahsediyordu. Ata-
kan, kalp krizi hakkında bildiklerini hatırlamaya çalıştı.
Kolesterolün atardamar duvarlarında birikmesi sonucu, esnekliğini kaybeden atardamarlar kalınlaşa-
rak ateroskleroz hastalığı ortaya çıkmaktadır. Hastalığa neden olan faktörler arasında genetik yatkın-
lık, sigara kullanımı, kan kolesterol düzeyinin yüksek olması, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, obezite,
stres ve hareketsiz yaşam gösterilmektedir. Hastalık kan damarı duvarında trombüs denen pıhtıların
oluşmasına da sebep olmaktadır. Daralan damarlar ve pıhtılar kalp krizlerine neden olabilir, diye düşü-
nürken ziyaret saatinin başladığını hatırlayıp arkadaşının odasına gitmek üzere harekete geçti.
Atakan, koridorda ilerlerken hasta kayıt bankosundaki anemi broşürlerini gördü. Anemi hakkında bil-
gilerini anımsamaya çalıştı.

Hemoglobin, insanlarda bulunan demirli solunum pigmentidir. Orak hücreli anemi; normal yapıdaki
hemoglobin molekülünde bulunan glutamik asit adlı aminoasidin, valin aminoasidi ile yer değiştirmesi
sonucu görülür. Bu değişim hemoglobinin oksijen taşıma yeteneğini oldukça azaltırken alyuvar yapı-
sını da bozar. Bozulmuş alyuvarlar kılcalları tıkayarak şiddetli ağrıya neden olabilir. Bu düşüncelerle
arkadaşının odasına geldi.

123