Page 179 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

84 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Yönerge 3, 4 ve 5. soruları aşağıdaki görsel ve metinden yararlanarak cevaplayınız.

1. Yönerge Üriner sistem hakkında verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
a c
İnsanlarda böbreklerin yapısal ve işlevsel temel birimi nefronlardır (Görsel 1). Böbreklerde kan atıklardan
temizlenip idrar oluşurken nefronlarda süzülme, geri emilme ve salgılama adı verilen üç olay gerçekleşir.
Süzülme, kan basıncı ve difüzyon etkisi ile kan plazmasındaki küçük moleküllerin glomerulus kılcal-
b d larından Bowman kapsülüne geçmesidir. Süzülme hızı; kan basıncı, adrenalin ve tiroksin hormonla-
rının salgılanması, kanın yoğunluğunun yanında ortam sıcaklığı gibi faktörlerden etkilenir. Süzülme
hızı, ayrıca Bowman kapsülünün hidrostatik basıncından da etkilenir.
Geri emilme, Bowman kapsülüne süzülmüş sıvı içerisindeki yararlı maddelerin pasif veya aktif taşı-
mayla nefron kanalını saran kılcallara geçmesidir. Tüpün içinden akan sıvı ile tüpleri saran kılcalların
içinden akan kanın akış yönü birbirine terstir.
+
Salgılama, Penisilin gibi bazı ilaçların, besin yoluyla alınan gıda boyalarının ve NH₃, NH₄ , H , HCO₃-
+
I II gibi iyonların nefronu saran kılcallardan nefron kanallarına geçmesidir.
Görseldeki ayırma hunilerinin birincisinin ortasına birim maddeleri geçirebilen yarı geçirgen bir zar Atardamar D stal tüp İdrar toplama
kanalı
yerleştirilmiştir. İkinci huninin ortasına sadece kanda bulunması gereken maddelerin eşik değeri kadarı- Bowman kapsülü
nı geçirebilen sentetik bir zar yerleştirilmiştir (Henüz böyle sentetik bir zar üretilemediğine sadece fikir
bazında sorulduğuna dikkat ediniz.). Daha sonra ilk huninin a kısmına böbrek atardamarından alınan Glomerulus
kan konmuştur. Birinci huninin musluğu açılmış, ikinci huniye boşaltılmıştır. Proks mal tüp
Toplardamar
3. Hangi bölgede biriken sıvı, glomerulus kılcallarındaki sıvıya benzer? Bu bölgede biriken sıvıda a Henle
kulpu
bölgesine konan kandan farklı olarak bulunamayacak üç tane madde belirtiniz.
Bo altım
tüpler n
saran
kılcallar
Görsel 1: Nefronun yapısı

1. Görsel 1’de görüldüğü gibi Henle kulpunun bazı canlılarda uzun, bazı canlılarda kısa olmasının
nedenleri nelerdir? Henle kulpu uzun olan canlının idrar yoğunluğunu, Henle kulpu kısa olan
4. Hangi bölgede biriken sıvı üretere gönderilen sıvıya daha çok benzerlik gösterir? Cevabınızı gerek- canlının oluşturduğu idrar yoğunluğu ile karşılaştırınız ve gerekçesiyle açıklayınız.
çesiyle açıklayınız.

2. Böbreklerde kalsiyum veya ürik asidin çökelmesi sonucu oluşmuş taşların öz bölgesindeki idrar
5. Böbrek toplardamarındaki kana benzer bir sıvı elde edebilmek için hangi bölgelerdeki sıvıları birleş- toplama kanalını tıkaması sonucunda böbreğin kabuk bölümündeki süzülme olayının aksaması-
tirmemiz lazımdır? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız. nın nedeninin ne olduğunu açıklayınız.

176
Hazırlayan: Ergün KARABULUT