Page 181 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

85 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

3. Nefron kanalında akan sıvı ile kanalları saran kılcalların akış yönünün birbirine ters olmasının
avantajı nedir?

1. Yönerge Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Canlılarda metabolizma sonucu oluşan ve vücut için gerek-
siz ya da zararlı olan maddelerin dış ortama atılmasına bo-
2. Yönerge Nefronların yapısı hakkında verilen metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız. şaltım denir. Boşaltımda görev alan organlardan oluşan sis-
teme üriner sistem adı verilir. Proteinler enerji üretmek için
oksijenli solunumda kullanıldığında ya da azot içeren orga-
Get r c Bowman Nefronlar; uzun, tek bir tüpten ve Malpighi ci-
atardamar kapsülü simciğinden oluşur. Malpighi cisimciği, por sayı- nik moleküller azot içermeyen organik moleküllere dönüş-
türüldüğünde çok zehirli bir molekül olan amonyak oluşur.
sı fazla olan kılcal damar yumağı glomerulus ve
tür, bunu önce daha az zehirli olan üreye ya da ürik aside
Götürücü Glomerulus Malph gh c s mc ğ yassı epitel hücrelerden oluşmuş Bowman kap- Bazı hayvanlar amonyağı doğrudan uzaklaştırırken çoğu
atardamar kılcalları sülünden meydana gelmiştir.
dönüştürür. Ancak bu maddelerin yapımı için de ATP harcanır.
Görsel 2: Malpighi cisimciği Üre, diğer metabolik atıklarla üriner sistem sayesinde vücuttan uzaklaştırılır. Üriner sistem, atık
Glomerulus kılcalları ile doku kılcalları arasındaki farklardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: maddeleri vücuttan uzaklaştırırken aynı zamanda vücut sıvılarının hacminin ve bileşiminin kontro-
* Glomerulus kılcalları iki atardamar arasında bulunurken doku kılcalları atar ve toplardamar arasında lüne yardımcı olur. Sodyum, potasyum ve klor gibi elektrolitlerin kan plazmasındaki yoğunluğunun
bulunur. Glomerulusa kan getiren atardamar çapı, kanı götüren atardamar çapından daha geniştir. ayarlanmasında üriner sistem etkilidir.
* Glomerulus kılcallarında kan basıncı yüksek ve sabittir.
* Glomerulus kılcalarında madde geçişi tek yönlüdür. 1. Bir böbrekte kandan süzülen maddelerin hangilerinin atılıp hangilerinin atılmayacağı nasıl belirlenir?

4. Glomerulus kılcallarında madde geçişinin tek yönlü olmasının nedenini açıklayınız.

2. Bir insanda bir gün içinde böbrekte glomerulustan Bowman kapsülüne geçen süzüntü miktarı 24
saatte yaklaşık 170-190 litre kadardır. Ancak bu süzüntünün tamamı dışarı atılmaz. Eğer dışarı
atılsaydı bir insan günde ortalama 180 litre madde kaybederdi ki bunun büyük oranı da su olurdu.
5. Soğuk havalarda adrenalin ve tiroksin salgıları arttığında, tansiyon yükseldiğinde böbreklerde oluş- Fakat böbrekler 24 saatte 1-1,5 litre idrar üretir. Buna göre süzüntü ve oluşan idrar arasındaki farkı
turulan ve idrar kesesine gönderilen idrar miktarının artmasınının nedenlerini açıklayınız. nasıl açıklarsınız?

6. Glomerulus kılcallarına kanı getiren atardamar çapının kanı götüren atardamar çapından geniş ol- 3. Bazı karasal hayvanlar, vücuttan azotlu artıklarını atmada fazla enerji gerektirmeyen amonyak
masının böbrekte gerçekleşen süzülme üzerinde etkisi nedir? Kısaca açıklayınız. Eğer getirici atarda- şeklinde atmak yerine üretimi için enerji gerektiren üre ve ürik asit olarak atmayı tercih eder. Kara
mar çapı dar, götürücü atardamar çapı geniş olsaydı süzülme olayına etkisi ne olurdu? Gerekçesiyle hayatına uyum sağlamış bu hayvanlar, vücutlarından azotlu artıklarını neden üre ve ürik asit şek-
birlikte açıklayınız. linde uzaklaştırır?

178
Hazırlayan: Mehtap BOYRAZ