Page 185 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

87 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Bir öğrenci B maddesinin glikoz olabileceğini iddia ediyor. Bu görüşe katılır mısınız? Cevabınızı
destekleyecek nasıl bir deney düzeneği tasarlayabilirsiniz?

1. Yönerge Böbreklerin görevleri ve diyaliz olayının nasıl gerçekleştiği ile ilgili aşağıdaki metni okuyunuz.

Böbrekler insan vücudu için son derece önemli görevlere sahiptir. Homeostasinin korunmasını sağlayan
bu görevler şöyle sıralanabilir:
3. Süzülmeyip salgılanan D maddesine örnekler veriniz. Verdiğiniz örneklerden hangileri böbreğin
kan pH’sını ayarlama görevini de yaptığını kanıtlar? 1. Vücut sıvı ve elektrolit dengesinin korunması: Su, sodyum, potasyum, hidrojen, bikarbonat, kalsiyum,
fosfor, magnezyum…
2. Metabolik artık ürünlerin atılması: Üre, ürik asit, kreatinin...
3. İlaçlar, toksinler ve metabolitlerin detoksifikasyonu ve atılması
4. Hücreler arası sıvı hacmi ve kan basıncının hormonal düzenlenmesi
5. Eritropoietin hormonu üretimi ile alyuvar yapımının sağlanması
6. D vitamini üretilmesi
7. Kan pH’sinin düzenlenmesi
8. Uzun süreli açlık durumlarında amino asit ve diğer bazı öncül maddelerden glikoz sentezlenmesi
4. Glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne geçen sıvıda bulunmayan bir X maddesine havuz- http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/bobreklerin_temel_fonksiyonlari.pdf (Düzenlenmiştir.)
cuktaki sıvıda rastlanıyor. Bu madde idrarın yapısına A, B, C ve D maddelerinden hangisinin ta-
şınma yöntemiyle geçmiş olabilir? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız.
Bir insanın böbrekleri tamamen ya da kısmen çalışamaz hâle geldiğinde ciddi sorunlar ortaya çıkar.
Kişinin yaşamına devam edebilmesi için ya böbrek nakli yapılması ya da diyaliz denilen tedavi yöntemi-
nin uygulanması gerekir. Otuz-kırk yıl önce ileri böbrek yetmezliği olan hastalar günler haftalar içinde
kaybedilirdi. Diyaliz teknolojisinde sağlanan gelişmeler bu hastalarda önce yaşam süresini uzatmış, daha
sonra yaşam kalitesinin artmasını sağlamıştır.
Diyaliz, yarı geçirgen bir zar aracılığıyla hastanın kanında biriken atık maddeler ile fazla suyun vücuttan
uzaklaştırılması esasına dayanan bir tedavi şeklidir. Hasta kanı, ince zarlardan meydana gelen boru-

5. Deniz suyu %3 oranında tuz içermektedir. Kanımızın tuz oranı ise %1’dir. İnsanın fazla miktarda cukların içerisinden geçirilir. Bu zarlar diyaliz sıvısı içeren filtreden geçer. Diyaliz sıvısı normal vücut
deniz suyu içmesi hâlinde dokularından su kaybedilerek ölüm ortaya çıkabilir. Deniz suyu içme- sıvılarının yoğunluğuna sahip özel bir sıvıdır. Kan hücreleri ve proteinleri hariç kanda biriken atık mad-
nin ölümle sonuçlanmasının nedenini yukarıdaki hangi panelin işlevi ile açıklarsınız? Gerekçele- deler difüzyon ile diyaliz sıvısına geçer. Daha sonra diyaliz sıvısı uzaklaştırılır. Böylece kandaki madde
riyle birlikte yazınız. yoğunluğunun dengesi korunmuş olur.

Kandak atık
maddeler n d yal z
Kan sulandırıcı Tem z d yal z sıvısı le
eklen r sıvısı uzakla tırılması

F ltre

6. Yetişkin sağlıklı bir insanda 5 litre kan bulunur. Bu kanın %45’ini kan hücreleri, %55’ini kan plaz- D yal z
ması oluşturur. Kan plazmasında %4 oranında süzülemeyen kan proteinleri bulunur. Diğer bir de-
yişle kanın yaklaşık %50’si süzülebilir. Böbreklerden bir günde ortalama 180 litre kan geçiyorsa
böbreklerimiz bir günde tüm kanımızı kaç kez temizliyordur?
Hastanın kolundan Tem zlenen kan
alınan kan toplardamara ver l r
(Atardamar b r
aparat yardımıyla
toplardamarla
b rle t r lm , Hava tutucu
s steme toplardamar
üzer nden kan ver l yor.)

Görsel: Diyaliz işlemi

182
Hazırlayan: Aylin BARDAKÇI