Page 183 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

86 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Yönerge Aşağıdaki metni dikkatlice okuyunuz ve grafiği inceleyiniz. Metin ve grafikten yararlanarak veri-
len soruları cevaplayınız.

Canlıların aldığından daha fazla sıvı kullanımı veya sıvı kaybı duru-
munda vücutta normal metabolik işlevleri yerine getirecek düzeyde su
bulunmaması durumuna dehidrasyon denir. Dehidrasyon, karasal ya- Böbreklerin çalışması ile ilgili aşağıda verilen metni okuyunuz.
şama ve tuzcul ortama uyum sağlayan canlılar için ana sorundur. Ör- 1. Yönerge
neğin insanlar vücutlarındaki suyun %12’sini kaybettiklerinde hayatla-
rını kaybederler. Karada yaşayan canlılar hayatta kalabilmek için ya su Sağlıklı bir insanın böbreklerinde günde ortalama 1-1,5 litre idrar oluşturulur. İdrarın bileşiminde
ihtiyaçlarını karşılayabilecek ortamlarda yaşamalıdır ya da su kaybını %95 su, %3 üre, ürik asit, kreatinin gibi organik bileşikler, %2 oranında Na , K , Ca gibi iyonlar yer
+
+2
+
azaltıcı adaptasyonlara sahip olmalıdırlar. Ancak yine de karasal yaşa- alır. Glikoz ve aminoasitlere rastlanmaz.
ma uyum sağlamış çoğu hayvan gibi insan da terleme, boşaltım, dışkı- Böbreklerde günde 170-190 litre sıvı süzülmekte ve %99’u geri emilmektedir. Süzülme ile böbrek tü-
lama ve soluk alıp verme yoluyla su kaybetmektedir. büllerine geçemeyen bazı ilaçlar, boyalar, amonyak, H , K iyonları gibi maddeler aktif taşıma ile tü-
+
+
İnsan günde yaklaşık 2.500 ml suya ihtiyaç duyarken Amerika’nın gü- büllere salgılanır. Aynı zamanda asit ve baz özellikte maddeler salgılanarak da kanın pH’ı düzenlenir.
neybatısında yaşayan kanguru faresi günde yaklaşık 2 ml suya ihtiyaç duyar, çok az su kaybeder ve
su içmemesine rağmen kaybettiği suyun %90’ını metabolik olarak üretebilir. Geriye kalan kısmını
ise yediği besinlerden karşılar. 2. Yönerge Aşağıdaki metin ve görseli inceledikten sonra soruları cevaplayınız.
Aşağıda kanguru faresinin ve insanın su kaybını gösteren grafikler verilmiştir.
Aşağıdaki şekilde 4 ayrı maddenin böbrekler tarafından işleme şekli gösterilmektedir. A panelindeki
Kanguru Fares nde İnsanda
Atılan Günlük Su Atılan Günlük Su A maddesi serbestçe süzülür fakat geri emilmez. B panelindeki B maddesi serbestçe süzülür fakat
M ktar (%) M ktar (%) süzülen yükün bir kısmı böbrek tübüllerinden kana geri emilir. Panel C’deki C maddesi tübüllerden
serbestçe süzülür fakat süzülen maddenin hepsi böbrek tübüllerinden kana geri emildiği için idrarla
4,5
22,5 atılmaz. D maddesi süzülmez fakat tüpleri çevreleyen kılcal damarlardan böbrek tüplerine salgılanır.
36

60 Süzülme ve Kısmen Süzülme ve Tam
4 Sadece Süzülme Ger Em l m Ger Em l m Salgılama
73

Buharla mayla atılan Dı kılamayla atılan İdrarla atılan

A B C D
4. Kanguru faresi ve insanın aldıkları günlük su miktarları düşünüldüğünde idrarla atılan su miktarı Maddesi Maddesi Maddesi Maddesi
hangi canlıda daha azdır? Bu iki canlının böbrek yapısı açısından hangi farklılıklar daha az idrar
oluşumuna neden olabilir?

İdrar İdrar İdrar İdrar

1. A maddesi süzülüp geri emilmediğine göre nefron içinde zamanla bu maddenin miktarında ve yo-
ğunluğunda nasıl bir değişim olmasını beklersiniz? A maddesi idrardaki hangi maddeye benzerlik
5. Sizce insanlarda su kaybını azaltıcı adaptasyonlar nelerdir? gösterir?

180
Hazırlayan: Ufuk SAHRANÇ