Page 180 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 85

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.6.1. Üriner sistemin yapı, görev ve işleyişini açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi BÖBREKLERİM KANIMI NASIL TEMİZLİYOR? 30 dk.
Amacı Böbreklerin yapısı, görevleri, işleyişi ve işleyişine etki eden faktörleri açıklayabilme. Bireysel

1. Yönerge Üriner sistem hakkında verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

İnsanlarda böbreklerin yapısal ve işlevsel temel birimi nefronlardır (Görsel 1). Böbreklerde kan atıklardan
temizlenip idrar oluşurken nefronlarda süzülme, geri emilme ve salgılama adı verilen üç olay gerçekleşir.
Süzülme, kan basıncı ve difüzyon etkisi ile kan plazmasındaki küçük moleküllerin glomerulus kılcal-
larından Bowman kapsülüne geçmesidir. Süzülme hızı; kan basıncı, adrenalin ve tiroksin hormonla-
rının salgılanması, kanın yoğunluğunun yanında ortam sıcaklığı gibi faktörlerden etkilenir. Süzülme
hızı, ayrıca Bowman kapsülünün hidrostatik basıncından da etkilenir.
Geri emilme, Bowman kapsülüne süzülmüş sıvı içerisindeki yararlı maddelerin pasif veya aktif taşı-
mayla nefron kanalını saran kılcallara geçmesidir. Tüpün içinden akan sıvı ile tüpleri saran kılcalların
içinden akan kanın akış yönü birbirine terstir.
+
+
Salgılama, Penisilin gibi bazı ilaçların, besin yoluyla alınan gıda boyalarının ve NH₃, NH₄ , H , HCO₃-
gibi iyonların nefronu saran kılcallardan nefron kanallarına geçmesidir.
İdrar toplama
Atardamar D stal tüp kanalı
Bowman kapsülü
Glomerulus
Proks mal tüp

Toplardamar
Henle
kulpu

Bo altım
tüpler n
saran
kılcallar
Görsel 1: Nefronun yapısı

1. Görsel 1’de görüldüğü gibi Henle kulpunun bazı canlılarda uzun, bazı canlılarda kısa olmasının
nedenleri nelerdir? Henle kulpu uzun olan canlının idrar yoğunluğunu, Henle kulpu kısa olan
canlının oluşturduğu idrar yoğunluğu ile karşılaştırınız ve gerekçesiyle açıklayınız.

2. Böbreklerde kalsiyum veya ürik asidin çökelmesi sonucu oluşmuş taşların öz bölgesindeki idrar
toplama kanalını tıkaması sonucunda böbreğin kabuk bölümündeki süzülme olayının aksaması-
nın nedeninin ne olduğunu açıklayınız.

177