Page 229 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 229
109 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
2. Yönerge Aşağıda verilen görsel ve metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Yönerge Aşağıdaki metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Belirli bir alanda etkileşim içinde yaşayan çeşitli bitki ve hayvan türlerinin oluşturduğu topluluğa komü-
nite denir. Bir gölde yaşayan su bitkileri, omurgasız ve omurgalı hayvanlar ile mikroorganizmalar ko-
müniteyi oluşturur. Komüniteler ekosistemlerin canlı bölümünü oluşturur. Komüniteyi oluşturan farklı
türlerin zenginliğine tür çeşitliliği denir. Komünitelerdeki tür çeşitliliğini yağış, sıcaklık, ışık, nem gibi
çeşitli cansız faktörler ile rekabet, av-avcı ilişkisi gibi canlı faktörler etkiler.
Komünitelerin yeryüzündeki dağılımı karasal ve sucul ekosistemler olarak incelenir. Karasal ekosistemler-
de Güneş’ten gelen ışınlar, enlemlere göre farklılık gösterdiği için enlemlere bağlı olarak komünitelerdeki
Görsel: Su kirliliği
tür çeşitliliği de farklıdır. Ekvator kuşağında tür çeşitliliği fazlayken kutuplara gidildikçe tür çeşitliliği azalır.
Gölleri besleyen akarsu ve derelere endüstri kuruluşları tarafından atıkların bırakılması veya tarımda Sucul ekosistemler tatlı su ve deniz ekosistemlerini içerir. Sucul ekosistemlerde tür çeşitliliğini suyun de-
kullanılan gübrelerin, zehirli kimyasal ilaçların yer altı sularına karışarak deniz ve göllere ulaşması rinliği ve temizliği etkiler. Sucul ekosistemlerde güneş ışınlarının kolay ulaşabildiği yerlerde tür çeşitliliği
sonucu göl suları kirlenmektedir. Oluşan bu kirlilik göl suyunun kimyasal kalitesini bozarken, bir yan- de fazladır. Bu ekosistemlerde biyolojik ve fiziksel kirlilikler güneş ışınlarının canlılara ulaşmasını engeller.
dan da fitoplankton (tek hücreli fotosentetik canlı) gelişimini hızlandırarak sudaki biyolojik dengeyi Komünitelerin yapısını kuvvetli bir şekilde kontrol eden türe kilit taşı tür denir. Bu türler komünitelerin devam-
bozmaktadır. Fotosentetik bu canlıların aşırı üremesi alg patlamasına neden olur. Fakat algler kısa lılığını sağlar. Kilit taşı türlerin yok olması komünite yapısının bozulmasına ve ekosistemin işlevini yitirmesine
ömürlü olduklarından kısa sürede su yüzeyinde çürümeye başlayan ölü organik tabaka oluşur. Suyun yol açar. ABD’de Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki kurtlar kilit taşı türlere örnektir. Kuzey Pasifik kıyı ekosisteminin
oksijen oranı azalır. Nehirlerdeki besin maddesi yükü sürekli hareket hâlinde olduğundan akarsularda kilit taşı türü su samurlarıdır. Komüniteyi oluşturan canlılar besin piramidiyle birbirine bağlıdır.
tehlike yoktur. Ancak göl ekosistemlerinde tehlike oluşturur.
Su samurları deniz kestaneleriyle, deniz kestaneleri de deniz yosunlarıyla beslenir. Su samurlarının az
bulunduğu alanlarda deniz kestaneleri, su samurlarının çok bulunduğu alanlarda deniz yosunları iyi ge-
lişir. Katil balinaların su samurlarını aşırı avlamaları deniz kestanelerinin sayıca artmasına neden olmuş
4. Göl yüzeyinde biriken alglerin suyun derinlerinde yaşayan canlılara etkilerini nasıl açıklarsınız?
ve komünitedeki yapı değişerek denge ortadan kalkmıştır.
5. Göllerin kirlenmesi sadece yakın çevresini mi ilgilendirir, diğer bölgelere bu kirliliğin etkileri nasıl
ulaşır? Gerekçeleriyle açıklayınız.
6. Su ekosistemlerinde derinlere inildikçe komüniteyi oluşturan canlıların çeşitliliğinin artmasını bek-
ler misiniz? Hangi faktörler buna etki eder, gerekçeleriyle açıklayınız.
Bir komünitede fazla miktarda bulunan ya da komünitenin en yüksek biyokütlesine sahip türe baskın
(dominant) tür denir. Komüniteler içerdikleri bu türe göre adlandırılır. Baskın türler komünitedeki su ve
mineral gibi sınırlı kaynakları kullanmada diğer türlere göre daha üstündür. Örneğin köknar, sedir, la-
din, sarıçam gibi orman komünitelerinde komüniteye adını veren türler (Sedir Ormanı) baskın türlerdir.
226
Hazırlayan: Aylin BARDAKÇI
