Page 230 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 110

2. ÜNİTE > Komünite ve Popülasyon Ekolojisi Kazanım 11.2.1.1. Komünitenin yapısına etki eden faktörleri açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri: Verileri Toplama, İşleme, Yorumlama ve Sonuç Çıkarma Becerisi, Tahmin Etme Becerisi
Etkinlik İsmi KİLİT TAŞI TÜR 30 dk.

Amacı Komünitenin yapısına etki eden etmenleri ve bunların birbiri ile ilişkisini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Belirli bir alanda etkileşim içinde yaşayan çeşitli bitki ve hayvan türlerinin oluşturduğu topluluğa komü-
nite denir. Bir gölde yaşayan su bitkileri, omurgasız ve omurgalı hayvanlar ile mikroorganizmalar ko-
müniteyi oluşturur. Komüniteler ekosistemlerin canlı bölümünü oluşturur. Komüniteyi oluşturan farklı
türlerin zenginliğine tür çeşitliliği denir. Komünitelerdeki tür çeşitliliğini yağış, sıcaklık, ışık, nem gibi
çeşitli cansız faktörler ile rekabet, av-avcı ilişkisi gibi canlı faktörler etkiler.
Komünitelerin yeryüzündeki dağılımı karasal ve sucul ekosistemler olarak incelenir. Karasal ekosistemler-
de Güneş’ten gelen ışınlar, enlemlere göre farklılık gösterdiği için enlemlere bağlı olarak komünitelerdeki
tür çeşitliliği de farklıdır. Ekvator kuşağında tür çeşitliliği fazlayken kutuplara gidildikçe tür çeşitliliği azalır.
Sucul ekosistemler tatlı su ve deniz ekosistemlerini içerir. Sucul ekosistemlerde tür çeşitliliğini suyun de-
rinliği ve temizliği etkiler. Sucul ekosistemlerde güneş ışınlarının kolay ulaşabildiği yerlerde tür çeşitliliği
de fazladır. Bu ekosistemlerde biyolojik ve fiziksel kirlilikler güneş ışınlarının canlılara ulaşmasını engeller.
Komünitelerin yapısını kuvvetli bir şekilde kontrol eden türe kilit taşı tür denir. Bu türler komünitelerin devam-
lılığını sağlar. Kilit taşı türlerin yok olması komünite yapısının bozulmasına ve ekosistemin işlevini yitirmesine
yol açar. ABD’de Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki kurtlar kilit taşı türlere örnektir. Kuzey Pasifik kıyı ekosisteminin
kilit taşı türü su samurlarıdır. Komüniteyi oluşturan canlılar besin piramidiyle birbirine bağlıdır.
Su samurları deniz kestaneleriyle, deniz kestaneleri de deniz yosunlarıyla beslenir. Su samurlarının az
bulunduğu alanlarda deniz kestaneleri, su samurlarının çok bulunduğu alanlarda deniz yosunları iyi ge-
lişir. Katil balinaların su samurlarını aşırı avlamaları deniz kestanelerinin sayıca artmasına neden olmuş
ve komünitedeki yapı değişerek denge ortadan kalkmıştır.

Bir komünitede fazla miktarda bulunan ya da komünitenin en yüksek biyokütlesine sahip türe baskın
(dominant) tür denir. Komüniteler içerdikleri bu türe göre adlandırılır. Baskın türler komünitedeki su ve
mineral gibi sınırlı kaynakları kullanmada diğer türlere göre daha üstündür. Örneğin köknar, sedir, la-
din, sarıçam gibi orman komünitelerinde komüniteye adını veren türler (Sedir Ormanı) baskın türlerdir.

227