Page 48 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 20

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.1.5. Duyu organlarının yapısını ve işleyişini açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi, Deney Tasarlama Becerisi
Etkinlik İsmi TATLI HAYAT 30 dk.
Amacı Duyu organlarından dilin yapısını ve çalışma yöntemini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Tat alma duyusu hakkında verilen aşağıdaki metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Tat duyusu; kişinin yaşam kalitesi üzerinde etkili olan, beslenmeyi destekleyen, toksik gıdaların alın-
masını önleyen önemli bir duyudur. Birçok faktöre bağlı oluşabilen tat bozuklukları; kişinin fiziksel ve
psikolojik olarak iyi olma durumunu, iştahını ve yeterli beslenmesini olumsuz etkilemektedir. İnsanlarda
konuşma ve beslenme için vazgeçilmez bir organ olan dilin üzerini örten epitel dokuda papilla denen ya-
pıların yüzeyinde çok sayıda tat tomurcuğu vardır. Bu tat tomurcuklarının içinde de tükürükte çözüne-
bilen maddelerin tadını algılayan kemoreseptörler bulunur. Erişkin bir insanın ağzında ortalama 9.000-
10.000 kadar tat tomurcuğu bulunur. Çocuklarda tat tomurcuklarının sayısı daha da çoktur. Yaşlandıkça
bu tat tomurcuklarının sayısı azalır. Yetişkinlerde tat reseptörlerini içeren tat tomurcukları papillalarda
yer alırken çocuklarda ise yanakta hatta damağın gerisinde bulunabilmektedirler. Her tat tomurcuğunda
yapısal açıdan farklı beş tip tat reseptör hücresi vardır: Tuzlu tat, yemek tuzu tarafından; ekşi tat, hidro-
jen iyonu tarafından; tatlı tat, proteinler yoluyla; acı tat ise kapsaisin gibi çeşitli maddeler yoluyla tanınır.
Yaygın olarak bilinen bu tatlardan başka son yıllarda beşinci tat olarak ortaya çıkan umami (Japoncada
“lezzetli” anlamına gelir.) tadı, glutamat maddesinin algılanmasıyla tanınır. Reseptör hücrelerin tüyleri
tomurcuğun tat deliğindedir. Duyu sinirleri, reseptör hücreleri sarar ve onlarla sinaps yapar. Tat resep-
törleri de koku reseptörleri gibi sıvıda çözünen maddelerle uyarılan kemoreseptörlerdir.
Nasıl tat alıyoruz?
Tat reseptör hücreleri, dilin yüzeyinde herhangi bir tat maddesi tarafından uyarıldığında hücrenin içi ve
dışı arasındaki mevcut elektrik yükü değişmekte, bu değişim bir elektriksel sinir impulsu olarak sinirlere
iletilerek beyne ulaştırılmakta ve beyinde hangi tat olduğu saptanmaktadır.

Ep glott s
Acı Umam
Bademc k
Ek , Tuzlu Tatlı
D l
çıkıntıları
Tat Vez kül
tomurcukları
Bazal hücre Destek hücres

D l ucu

Görsel: Dil ve tat tomurcuğu

1. İnsanların dilinde aynı çeşit tat alma reseptörleri olmasına rağmen yiyeceklerden aynı oranda tat
alamamalarının sebeplerinin neler olabileceğini açıklayınız.

45