Page 30 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

11 FELSEFE 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

nıdır. Ancak bize göre ortayı bulmaya çalıştı- gittiyse buna alaycılık denir, bu özellikteki insan
ğımızda yanıt değişken olacaktır. Örneğin çok alaycıdır, eksiklikte de benzeri bir isim kullana-
olan on, az olan ikiyse orta altıdır. Matematiksel biliriz. Şaka konusunda ortada olmak şakacılık-
olarak ortalama aldığımız zaman altı iki tarafa tır, eyleme de şakacılık denir, şakacılıkta ileriye
da eşit uzaklıktadır. Fakat bize göre denildiğin- gitmek şaklabanlıktır, bu durumda olana da şak-
de matematiksel ortalamanın bir önemi olmaz. laban denir. Tüm bu konularda yetersiz olan ise
Örneğin on beş kilo yemek fazla, üç kilo az ise yabanidir. Yine uygun şekilde hoş olana dost, bu
beden eğitimcisi kalkıp dokuz kilo önermez. duyguya ise dostluk denir. Aşırıya kaçanlar ya-
Çünkü dokuz kilo birine göre az birine göre çok laka olarak adlandırılırken eksiklik gösterenler
olabilir. (…) O hâlde durumun farkında olan huysuzdur. Öte yandan yaşadığımız olaylar ve
her insan fazlalıklardan ya da eksikliklerden etkilenenler konusunda da orta vardır. Örneğin
uzak durup ortayı bulmaya çalışır ancak bu orta utanmak bir erdem olmamasına karşın utanma-
bize göre ortadır. (…) Uygun zamanda, uygun sını bilen insanlar övgü alırlar. Çünkü utanma-
oranda, uygun insanlara karşı hareket etmek en sını bilmek ortada olmaktır, eksiği olanlar utan-
iyisidir ve orta olan da budur, orta olan da er- gaç, fazlası olanlar ise utanmazdır. (…)
demdir. (…) Şimdi karakter erdeminin bir orta olma durumu
Sonuç olarak erdem tercihlerle ilgili bir huydur. olduğunu biliyoruz. Burada etkilenim ve eylem-
Bu, akıl tarafından belirlenen ya da akıllı insa- lerde amaç eksiklik ve fazlalık olan iki kötü du-
nın belirlediği orta yolu bulabilme becerisidir. rumun ortasını bulmaktır. Tabii ki bu da kolay
Fazlalığın ve eksikliğin ikisi de ayrı ayrı kötüdür, değildir. (…)
burada ise orta yol bulunur. Kötülük etkilenim- Bir uç diğerinden daha büyük hatalar yapmamı-
lerde ya da eylemlerde fazla ya da eksik olma za yol açabilir, ortayı bulmak da kolay değildir.
durumudur. Erdem bunların ortasını bulmaktır. Bu nedenle bazen ikinci seçenek daha az kötü
Evet bu nedenle erdemin kendisi ve ne olduğu olanı almaktır. Bunu da söylediğimiz şekilde
orta olmaktır diye tanımlanır, en iyi ve iyi ba- yapabiliriz. Bu durumda öncelikle kendimizin
kımından ise uçta olmaktır. Ancak tüm eylem- nelere meyilli olduğumuzu anlamamız gerekir
lerin ya da etkilenimlerin ortası iyidir diye bir çünkü herkes birbirinden farklı şeylere meyil-
kural yoktur. Bazı eylemlerin kendileri zaten lidir. Cevap bulabilmek için yapmamız gereken
kötüdür. Örneğin kıskançlık, utanmazlık ya da nelerden haz duyduğumuz ya da nelerden acı
hırsızlık, cinayet. Bunlar gibi şeylerde fazlalıklar çektiğimizi tespit etmektir. (…) Tabii ki tekil
ya da eksiklikler kötü değildir, kötü olan zaten olaylarda söylediğimizi yapmak çok zordur. Yani
kendileridir. Bu noktalarda doğru davranamaz- hangi insana ne zaman ne miktarda, neden kıza-
sınız, yapılan hareketlerin tümü yanlış olur. (…) cağımızı söylemek kolay bir şey değildir. Bazen
Haksızlıkta bulunmak, korkaklık, hazza düşkün kızmayanları övüp onlara sakin diyoruz, bazen
olmak gibi konularda eksiklik ya da ortada ol- de kızanları haklı buluyoruz. Fakat olması gere-
mak diye bir şey söz konusu değildir. Çünkü kenden daha farklı şekilde hareket eden kimse
bu noktada fazlalığın ya da eksikliğin ortasını eleştirilir. Ayrıca eleştirimizin ne oranda olacağı-
bulmazsınız, burada fazlalığın fazlalılığı ya da nı söylemek de kolay sayılmaz. Bir konuda duyu-
eksikliğin eksikliği söz konusu olacaktır. Ortada larla karar alınıyorsa ki tekil olaylarda bu şekilde
olmak aslında bir açıdan uçta olmaktır, ölçülü- karar alınacaktır, bu durumda karar vermek zor
lük ve cesaret konularında fazlalık ya da eksiklik olacaktır. Özetle söylemek gerekirse ortada olan
olmadığı gibi bu noktadaki her davranış doğru her zaman övülesi durumdadır, bizlerin bazen
olacaktır. Kısacası fazlalığın ya da eksikliğin or- eksik olana bazen fazla olana meyil göstermemiz
tası ya da ortanın fazlalığı ya da eksikliği bulun- gerekir, bu sayede en doğru seçimi kolayca ya-
mamaktadır. (…) pabiliriz.
Her konuda ortada olanın beğenilmesi gerekir,
uçlardakilerin beğenilecek bir yanları yoktur,
bunu gösterebilmek adına bu konulardan da Aristoteles, “Nikomakhos’a Etik” adlı eserinden
bahsetmemiz gerekir. (…) Samimiyet konusun- alıntılanmıştır.
da samimi insan ortadadır, buna samimi insan
denir. İnsan kendisini olduğundan daha fark-
lı göstermeye çalışıyorsa ve bu konuda ileriye

28
Hazırlayan: Esin KÖKMEN GÖZÜKÜÇÜK