Page 32 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

12 FELSEFE 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

3. Yönerge Aşağıda verilen Platon’un “Diyaloglar” adlı eserinden alıntılanan Protagoras’ın anlatıldığı “The-
aitetos” diyaloğunu okuyunuz. Daha sonra iki grup oluşturunuz. Gruplardan birinin “Her şey in-
sandan insana değişir.” yargısını diğerinin ise “Her şey insandan insana değişmez.” yargısını gerek-
çelendirerek savunacağı bir sunum hazırlayınız. Seçtiğiniz temsilcinin sunumu gerçekleştirmesini
sağlayınız.
THEAİTETOS
YA DA BİLGİ ÜSTÜNE
Açıklama
Theaitetos diyaloğu, bilgi probleminin ağır bastığı bir diyalogdur. Sokrates genç Theaitetos'u sürekli sorgular ve ebelik
sanatının sırrını göstererek gerçek bilgiyi tanımlamak ister. Bu kez ünlü, sofist Protagoras ele alınır ve temel düşün-
celeri (ölçü-insan gibi) eleştiri süzgecinden geçirilir. Diyalog, ebelik sanatının yararını vurgulayarak noktalanır. Bu
sanat Tanrı’nın Sokrates'e hediyesidir iyi insanları doğurtmak için. Diyalogda Theaitetos "T", Sokrates "S" harfleriyle
belirtilmiştir.

T: Mademki bu kadar candan teşvik edi- Onun için Protagoras'ın düşüncelerini izle-
yorsun Sokrates, içimdekini her ne olursa yelim. Esen aynı rüzgârın içimizden bazısı-
olsun, söylemeye çalışmamam ayıp olurdu. nı üşüttüğü, bazısını da hiç üşütmediği, ba-
Böylece düşünceme göre bir şey bilen kimse zısına hafif, bazısına da sert geldiği çok kere
bildiğini algılar. O hâlde şimdilik görünürde olur, değil mi?
bilgi, algıdan başka bir şey değildir. T: Kuşkusuz.
S: İşte, doğrusu iyisi de budur, oğlum. İnsan S: Böyle olunca rüzgârın kendisine soğuk ya
düşüncelerini böyle açıkça söylemeli. Ama da soğuk değil mi diyeceğiz; yoksa Protago-
haydi bunun gerçek bir ürün mü yoksa kof ras’a uyarak üşüyenlere göre soğuk, ötekiler
bir görünüş mü olduğunu birlikte inceleye- için de böyle olmadığım mı söyleyeceğiz?
lim. Duyumun bilgi olduğunu iddia ediyor-
T: Sonuncuyu söyleyeceğiz.
sun, değil mi?
S: Demek ki iki taraftan her birine de böyle
T: Evet.
görünecek.
S: Muhakkak ki bilgi için hiç de kötü bir
T: Evet.
tanım vermedin; tersine Protagoras’ın da
verdiği tanım budur. Yalnız o aynı şeyi baş- S: Böylece bu görünme, algılamak oluyor.
ka şekilde söylüyordu. O, her şeyin ölçüsü T: Evet, böyle oluyor,
insandır, var olan şeylerin varlıklarının, var S: O hâlde sıcak ve buna benzer bütün du-
olmayan şeylerin yokluklarının ölçüsüdür, rumlarda görünüş ile duyum aynıdırlar
diyordu. Bunu herhalde okumuşundur, değil çünkü herkes onları böyle algılıyorsa herkes
mi? için de böyle olacaklardır.
T: Kuşkusuz. Hem de birçok defalar. T: Kabul ediyorum.
S: O, şöyle bir şey kastetmiyor mu; şeyler S: Duyum, öyleyse daima varlığa dayanır,
bana nasıl görünüyorsa öyle, sana nasıl gö- yanılmak. Yalnız bu hâl, duyum, bilgi olun-
rünüyorsa öyledir? Oysa ben de senin gibi ca gerçekleşir.
insanım.
T: Öyle görünüyor.
T: Evet, o böyle düşünüyor.
S: Bilge bir adamın anlamsız bir şey söyle-
yeceği de kabul edilemez.
Platon, “Diyaloglar” adlı eserinden alıntılanmıştır

30
Hazırlayan: Gültekin YILMAZ