Page 233 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 114

4.ÜNİTE > Makale Kazanım A.4.13: Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Masal Dünyası 25 dk.
Amacı Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi belirleyerek yazar ile metin ilişkisinin anlatıma etkisini açıklayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin düzenlenmiştir.)

Masalın Değişmez Yasaları -İşlevsel Birimler-
Çocuğun henüz daha okuma ve yazmayı öğrenmeden önce karşılaştığı ilk yazın türü masaldır. Ma-
salın çocuğun ruhsal, dil, kültür ve kişilik gelişimindeki yeri hiç kuşkusuz ki çok büyüktür. Masal
dinlemeden ya da okumadan büyüyen çocuğun yaşamında, mutlaka büyük boşluklar olacaktır. Bir
kere hayal gücü, düş dünyası renksiz ve kısıtlı olacaktır.

Çocuk edebiyatının ve okul öncesi eğitimin hatta ilköğretimin ilk üç yılının vazgeçilmez ögelerinden
biri olan masal konusunda değişik bilim dalları -etnoloji, edebiyat, psikoloji, dilbilim, biçimbilim
vb.- bazen ayrı ayrı, bazen de birlikte çalışarak ortak bir yöntem ve sonuç arama çabası içindedir.
Masalın temel yapısını ortaya çıkarmaya yönelik en kapsamlı araştırma, Rus biçim bilimci Vladimir
Propp’un “Masalın Biçimbilimi” (1969) adlı çalışmasıdır.

(…)
Masal, içinde doğa yasalarının ortadan kalktığı, doğaüstü olayların ve kahramanların hüküm sürdü-
ğü, yer ve zaman kavramı belli olmayan, yaratıcısı bilinmeyen, halk arasında söylene söylene oluş-
muş, nesilden nesle aktarılmış, uluslararası niteliklere sahip anonim bir anlatı türüdür.

Masalın tanımına baktığımızda, bu yazınsal türün uluslararası niteliklere sahip olduğu görülmek-
tedir. Yani ister Türk, ister Alman, isterse Fransız masalı olsun, masalın belli kuralları vardır. Masal
gerçeği, tüm dünya halkları tarafından kendi yaşam kalıplarına göre şekillendirilmiş, sonunda o top-
lumun karakterini belirleyici bir nitelik kazanmıştır. Propp da Rus halk masallarını ele alarak yaptığı
çalışmasında masalların ortak ve değişmez yasalarını ortaya koymuştur. Başka bir deyişle, Propp
masalın iskeletini yani kemik yapısını ortaya çıkarmıştır.
(…)

Propp’a göre masalın değişmez değerleri “işlevler”, değişen değerleri ise kişi adları, kişilerin nitelikle-
ridir. Buradan masalın çoğunlukla aynı eylemleri farklı kişilere yaptırdığı sonucu çıkarılabilir. Bu da
masalların işlevlerden yola çıkılarak incelenmesini gerektirir.
İşlev, bir kişinin masal örgüsünün akışı içinde taşıdığı anlam açısından betimlenmiş eylemidir. Ki-
şilerin işlevleri masalın temel bölümlerini gösterir, onun için önce işlevlerin belirlenmesi gereklidir.
(…)

Türkan Kuzu, Masalın Değişmez Yasaları -İşlevsel Birimler-

1. Yazar bu metni ele alırken hangi bakış açısı ile yazmıştır? Niçin bu bakış açısını kullandığını
açıklayınız.

231