Page 563 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11

CEVAP ANAHTARLARI
3. Makaleden elde edilen bilgiler: lamına gelmez. Nesnel ve öznel kavramlarında önemli olan, bilgi-
- 20. yüzyılın ilk çeyreği tamamlanırken Batı’da sürrealizm akı- nin kanıtlanabilir olup olmamasıdır.
mı ortaya çıkmıştır.
- Bu akıma gerçeküstücülük ya da gerçek dışıcılık da denir. Etkinlik No.: 108
- Orhan Veli, şiirlerinde çocuksu söylemi yansıtır.
1. a) Yazarla anlatıcı aynı kişidir. Yazar kurmaca bir anlatıcı yeri-
Etkinlik No.: 107 ne kendi gerçekliğini kullanarak konuyu anlatmıştır. Böylece
okurun konuyu kendi gerçekliği ile anlamasını sağlamıştır.
1. a) Olası Cevap: Bu soruya roman üzerinden cevap verecek olur- b) Metinde yazarın yaşamından bir iz yoktur. Makalenin tür özel-
sak sadece romanlardaki karakterlerin iletişimi bile edebi- liklerine uygun olarak yazar kendi yaşamını değil konunun bi-
yata toplumun nasıl yansıdığına örnek olacaktır. Telefonun limsel yöntemlerle elde edilmiş verilerini okur ile paylaşmıştır.
icadından ya da yaygınlaşmasından önce yazılan romanlarda
mektupla iletişim kurulduğunu dolayısıyla haber almak için 2. Olası Cevap: Aşırı hız yapan bir sürücünün yaptığı kazadan et-
günlerce hatta aylarca beklendiğini görüyoruz. Günümüz ro- kilenmiş bir kişi bu konuyu anlatsaydı yazarın duyguları öne
manlarında ise telefon ve internet aracılığıyla kurulan ilişkiler çıkardı. Anlatımında öznellik olurdu. Sayılardan, araştırma so-
çıkıyor karşımıza, karakterler birbirine ulaşmak için uzun süre nuçlarından yaralanmak yerine kişisel izlenimleri, duyguları, ön
beklemek zorunda değiller. Sabırla beklemenin ve anında ileti- yargılarını anlatırdı.
şim kurabilmenin olumlu ya da olumsuz yanlarını da roman- 3. Olası Cevap: Bu değişiklikle cümlenin yüklemi 1. tekil kişi olmuş.
larda görüyoruz elbette ve tabii karakterlerin şekillenmelerin-
de bunun nasıl etkisi olduğunu… Bu da bakış açısını değiştirmiş. Çünkü “gereken enerjinin, otomo-
bilin kütlesiyle doğru orantılı olduğu” bilgisi herkes tarafından bi-
b) Olası Cevaplar: Ben de edebiyatın toplumu yansıtması gerek- linen, kabul edilen bilgi olmaktan çıkmış; sadece yazarın bildiği bir
tiğini düşünenlerdenim. Çünkü diğer türlü, edebî eserlerde bilgi olmuş.
gördüğüm her şeyin benim yaşamadığım, tanımadığım bir
dünyaya ait olduğunu düşünürüm. Oysa insan her yerde ken- 4. Yazar konuyu anlatırken düşünceleri öne çıkarmış. Otomobil ko-
dinden bir parça arar. Örneğin bir şiiri okuduğumda o şiir beni nusunu herkesi ilgilendirebilecek biçimde, bilgi vermek amacıyla
ancak o şiirin beni anlattığını düşünüyorsam yakalar. anlatmış; bunun için de konuyla ilgili elde edilmiş verilerden ya-
Hayır. Bence edebiyatın toplumu yansıtma zorunluluğu yoktur. rarlanarak ulaştığı düşünceleri kullanmış.
Edebî eserde önemli olan onun bir sanat eseri niteliği taşıyabil-
mesidir. Nasıl ki bir heykeltıraş eserini oluştururken toplumun Etkinlik No.: 109
ihtiyaçları ve isteklerinden ziyade eserin estetik anlamda güzel- 1. Yazar konuya eleştirel yaklaşmıştır. Metin bir makaleden alınmış-
liğine odaklanıyorsa edebî eserde de öncelik bu olmalı. tır. Makalenin amacı okuyucuya bilgi vermek, farklı bakış açıları
2. Olası Cevap: Edebiyat ve matematik arasındaki ilişkiden bahse- kazandırmaktır. Metinde Hikâye ilk bakışta kısalığı ve tabiî üs-
debiliriz. Şiirdeki ölçü, uyak ya da aruz vezni zaten matematiğin lubuyla dikkat çekmektedir. Hasan’ın bundan sonra konuştuğunu
ta kendisi. Ancak bu ilişkiden söz etmek için illa bu kadar net gös- görmeyiz. gibi hem öznel hem de nesnel cümleler kullanılmakla
tergelere ihtiyacımız yok. Matematikte keskin çizgiler olmasının birlikte nesnelliğin ön planda tutulmaya çalışıldığı görülür.
yanı sıra aynı sonuca farklı yollardan ulaşılabileceğini de görürüz. 2. a) Metinlerin bakış açıları farklıdır. Refik Halit Karay’ın “Eskici”
Ayrıca bu yollar mükemmel ve insanı büyüleyecek kadar şaşırtıcı Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme metninde yazar ve anlatıcı aynı
olabilir. Edebiyatta da böyle değil midir? İster şiir olsun ister ro- kişidir. Öyküleyici metin örneğinde ise hâkim bakış açısı kul-
man, derdimizi en büyüleyici şekilde ve en süslü cümlelerle anlat- lanılmıştır. Yani anlatıcı kurgusaldır.
maz mıyız? Ayrıca matematik birçok yazarın da romanında sıkça
yer verdiği bir bilimdir. Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı b) Öğretici metinde yazar bilgi vermeyi hedeflediğinden daha
kitabında büyük matematikçi Prof. Dr. Mustafa İnan konu edil- çok nesnel bir tavır sergiler. Öyküleyici metinde yazar, anlatıcı
miştir. Kitapta sık sık matematiğin hayatın her alanında var oldu- olmadığı için öznel anlatım vardır. Kurgusal bir anlatım söz
ğunu anlamak gerektiğine vurgu yapılmıştır. konusudur.
3. Olası Cevap: Herhangi bir yazarın bir konu veya olay üzerinde
3. Olası Cevap: Fransız İhtilali’nin özgürlüklerin kazanılması ama- bakış açısının oluşmasında yaşam tecrübesi, kültürel birikimi,
cıyla yapıldığından yola çıkarak o dönemde halkın özgürlük ihti- olayları idrak etme yeteneği gibi unsurlar etkilidir.
yacı hissettiğini rahatlıkla anlayabiliriz. Böyle büyük bir hareketin
birdenbire gerçekleşmeyeceğini de hesaba katarsak aydınlanma Etkinlik No.: 110
ihtiyacı ve özgürlükçü fikirlerin halk arasında konuşulur ve iste-
nir olduğunu düşünebiliriz. Edebiyatın toplumla iç içe yaşadığını 1. Olası Cevap: göçer evli kelimesi, kendileriyle birlikte evleri de göç
bildiğimize göre belli ki o dönemde yazarlar, şairler eserlerinde eden göçebe insanlar için kullanılmıştır. O hâlde karavanla seya-
bu konular üzerinde durmuşlar. Toplum konuştukça eserler oluş- hat eden gezginler, bu kelimenin günümüzdeki karşılığı olabilir.
muş, eserler okundukça toplum daha çok konuşur olmuş. Birbi- Ancak aralarında önemli bir fark vardır. Göçebe Türkler yaşam
rini besleyerek ilerleyen bu iki durum sonunda harekete geçme koşulları gereği yerleşik hayata geçmezken gezginler, yaşamlarını
isteğinin güçlendiğini ve bu gücün bu büyük toplumsal olayın farklı farklı yerlerde sürdürmeyi tercih etmektedirler.
oluşmasında rol oynadığını söyleyebiliriz.
2. Olası Cevap: Göçebe yaşam şartlarında yaz mevsimi çalışmaya,
4. a) Cümlede öznel ifadeler olduğu için ilk bakışta yoruma dayana- kış mevsimi korunup barınmaya elverişlidir. Göçebeler, yazları
rak söylediği düşünülebilir. Ancak yazar burada kendi görüş- hayvanlarını yaylalarda otlatıp tarımla uğraşarak doğanın çalış-
lerini değil başka bir edebiyat tarihçisinin görüşlerini vurgula- maya elvermediği kışa hazırlık yaparlar. Kışın çalışmadıkları için
mıştır. Dolayısıyla cümle bir alıntıdır ve yazar cümleyi bilgiye de düğün gibi tüm sosyal etkinliklerini kışın gerçekleştirirler.
dayanarak söylemiştir. Günümüzde ise durum tam tersidir. Çoğumuz kışın çalışır, okula
b) Olası Cevap: Cümlenin bir alıntı olması onu nesnel yapmış ve gider, yazın tatil yaparız. Dolayısıyla düğünlerimizi de yazın veya
yoruma kapalı hâle getirmiştir. Nesnel ifadeler, kişiden kişiye tatillerde yapmaya özen gösteririz.
değişmediği ve kanıtlanabilir olduğu için görüş, geçerli kabul 3. Olası Cevap: Hayır, değildir. Elbette ki akrabalık, dünürlük bugün
edilir. Ancak bu, öznel ifadelerin geçersiz ve yanlış olduğu an- de değerlidir ancak o zamanki gibi sosyal hayatta bizi öne çıka-

561