Page 588 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
dünyaya duyurmak ve onlara yardım elinin uzanmasını sağla- Etkinlik No.: 219
mak amacıyla bu ülkelerdeki çocuk fotoğraflarını kullanırdım.
“20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü”ne dikkat çekerdim. 1. Olası Cevap: Metinde kullanılan devrik cümleler, soru cümle-
Çünkü çocukların kendi haklarının farkında olmaları ve kendi- leri ve öznel ifadeler metne bir söyleşi havası katmış ve sanki
lerini ifade edebilmelerinde kullanılan görsellerin büyük etkisi yazarla karşılıklı oturmuş da sohbet ediyormuşuz gibi bir
vardır. izlenim uyandırmıştır. Bu üslup da okuduğumuz yazıyı çok
3. Metnin içeriğiyle kullanılan görsel arasında uyum vardır. Gör- daha akıcı ve sürükleyici kılmıştır.
sel, metninde anlatılanlara dair ipuçları vermesi bakımından ön 2. a) Dili ıskalamak sözüyle, Türkçenin söz dizimi kurallarına ve
plana çıkmakta ve metni tamamlamaktadır. Ayrıca görsel, me- kelimelerin anlam yapısına önem vermeden yazmak kaste-
tin okunmadan içerikle ilgili fikir yürütme imkânı vermektedir. dilmektedir. Çivileri okurun ağzına batırmak sözüyle ise dil
4. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer kurallarını önemsemeden yazılan metinlerin okurun önüne
açıklamalar yapılabilir: konması ve bu yanlış söyleyişleri okuyucunun doğruymuş
gibi kabul ederek okuması sonucunda okurların da o yanlış-
Öğretici metinlerde kullanılan görsel, konu hakkında bilgi verir. lardan payını alması kastedilmektedir.
Metindeki mesajın anlaşılmasını kolaylaştırarak zihinsel şema-
lar oluşmasını sağlar ve okuyucuyu motive eder. Okuyucular b) Olası Cevap: Dil canlı ve sürekli yenilenmeye açık bir
bazen bu metinleri okumaktan ziyade görsele bakmayı tercih varlıktır ve çok farklı kaynaklardan beslenir. Edebiyatın
eder. Dolayısıyla genel bir kural niteliği taşımasa da öğretici da temel gayelerinden biri dilin sınırlarını genişletmektir.
metinlerin anlaşılmasında etkili ve tamamlayıcı bir unsur olan Genel olarak yazarlar kendilerine has bir dil ve üslup oluştu-
görsellere mümkün olduğunca yer verilmelidir. rurken genelgeçer söyleyişin dışına çıkarak özgün bir ifade
tarzı oluşturmaya çalışır. Biz de okuduğumuz/duyduğumuz
5. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer bu yeni söyleyişler, benzetmeler, bağdaştırmalar, aktarmalar
açıklamalar yapılabilir: ve imgeler aracılığıyla günlük dilin sınırlarından çıkıp daha
Yüzyıllardır çocuk emeğinin istismarı, yetersiz eğitim olanakları farklı bir dil evrenine yolculuk edebiliriz. Dolayısıyla bu gibi
ve yoksulluk önemli bir küresel sorun olarak görülmektedir. orijinal ifadeler, Türkçenin söz ve anlam varlığını da zengin-
Oysa çocukların doğuştan itibaren sahip oldukları eğitim, sağ- leştirmektedir.
lık, yaşama ve gelişme haklarının korunması gerekiyor. c) Olası Cevap: İyi bir metin yazmanın pek çok gereğinden
Birleşmiş Milletler tam da bunun için her 20 Kasım’da bu hak- bahsedilebilir. Bana göre bir yazarın en büyük önceliği oluş-
lara dikkat çekmeye çalışıyor. Çocukların toplumda bireysel bir turduğu kurmaca evrene uygun bir dil kullanmasıdır. Örne-
yaşantı sürdürebilmeleri ve hayata her yönüyle hazırlanmaları- ğin öykü/roman kişileri, yaşadığı sosyal çevrenin konuşma
nın, özellikle barış, değerbilirlik, özgürlük, eşitlik ve dayanışma tarzına ya da ağız özelliklerine uygun konuşmalıdır. Aksi
ruhuyla yetiştirilmesinin gerekliliği göz önünde bulundurul- takdirde okuyucu metinle bağını koparır ve metin de tüm
malıdır. inandırıcılığını kaybeder.
3. Olası Cevap: Öğretici metinlerde genellikle kelimeler gerçek
Etkinlik No.: 217 anlamlarıyla kullanılır ve mecazlı söyleyişlere başvurulmaz.
Ancak bu eleştiri yazısında yazar, düz ve nesnel bir anlatım
1. Metinde bir ressamdan ve onun eserlerinden bahsedilmektedir. şekli yerine kendine özgü üslubunu ortaya koyabildiği bir
Konunun resim olması okurun metinde bir iki resim örneği anlatım biçimini tercih etmiştir. Ayrıca anı, mektup, günlük
görme merakını da beraberinde getirmektedir. Aynı zamanda gibi diğer bazı öğretici metin türlerinde de öznel ifadelerin
anlatılanların okurun zihninde daha somut bir hâle gelmesi kullanıldığını, çeşitli söz oyunlarına başvurulabildiğini görü-
metne konuyla ilgili görseller konmasıyla mümkün olacaktır. yoruz. Dolayısıyla bazı öğretici metin türlerinin yazarlarının
2. Gösterilemez. Ressam tarihî kimliği olan şehirlerin resimlerini kendine özgü bir üslup oluşturma kaygısı taşıdığını söylemek
yapmaktadır. Bu görsel tarihî bir şehir olan Bursa’ya aittir ancak mümkündür.
içerik olarak tarihî kimliğe sahip mekânlardan değildir. Dolayı-
sıyla bu görsel Kemal Özbel’in yapmış olduğu şehir resimlerine Etkinlik No.: 220
örnek olarak gösterilemez.
1. Bizde Batılılaşma daha çok kendi değerlerimizi görmezden
3. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer bir gelerek gerçekleşen bir özellik arz etmektedir. Özümüzde olanın
cevap verilebilir: kıymetini bilemediğimiz müddetçe örnek aldığımız Batı’dan
Bu metin için eski Türk mimarisinin özelliklerini barındıran bize gelecek olan onların döküntüleri olacaktır. Değerlerimizin
mimari yapıların görsellerini seçerdim. Bu bağlamda kapalı farkına vardığımızda Batı’dan alınması gerekenler hususunda
çarşı, eski bir cami, ahşap ya da taştan yapılmış konak görselleri bir ölçütümüz de olacaktır.
bu metin için daha uygun düşerdi. Aynı zamanda el işçiliği ba- 2. Yapaylık barındıran eserler dünyanın hiçbir yerinde kıymet
rındıran yemeni, kese, çorap, kilim, halı, kaşıkların bulunduğu görmez. Bir eser emek ve özgünlük barındırıyorsa kıymetlidir.
görseller de kullanırdım. Çünkü metin, tarihî kimliği olan şehir Emek ve özgünlük evrensel değerlerdir. Bu bağlamda Anado-
manzaraları ve artık eşine pek rastlanmayan el işi ürünlerinden lu’nun en ücra köşesinde dahi olsa ortaya konan bir ürün dün-
esinlenilerek yapılan resimlerden söz etmektedir. yanın başka bir yerinde muhatabını kolayca bulabilir. Avrupa ve
Amerika’da Türk resminin değil de kiliminin kıymet görmesi,
Etkinlik No.: 218 özgünlük ve emek bağlamında değerlendirilmelidir.
1. Fethi Naci eleştirel bakış açısı ve tarafsız yaklaşım tarzını 3. Metinde resim ve kilim karşılaştırmasından yola çıkarak yerli
benimser. Eserde özle biçim birlikteliğinin olması gerektiği ve millî olmanın püf noktaları anlatılmaktaydı. Şiirde ise şiir
düşüncesinden yola çıkarak yazarın romana müdahalesini, dilin ile türküler arasında bir mukayese yapılmaktadır. Bedri Rahmi
sağlamlığına karşı anlatımla ilgili gördüğü ufak tefek aksaklıkla- tıpkı Malik Aksel gibi köylerde ortaya konan ürünlerin sanat
rı örnekleyerek eleştirir. eserlerine oranla daha sahici olduklarını vurgulamaktadır.
2. Fethi Naci, tespitlerini romandan seçtiği bölümlerle gerekçelen- Etkinlik No.: 221
dirdiği için yorumları tutarlıdır.
3. a) Eleştiride roman; yapısının sağlamlığı, kişilerinin canlılığı, 1. Kahramanlık, fedakârlık, devlet terbiyesi, ideal devlet adamı,
yazarın ayrıntıları ve dili kullanmadaki ustalığı, olay örgü- vatan ve millet sevgisi anahtar sözcükleri kullanılmıştır. Eleş-
sünün başarısı, sosyal gerçeklikle insani gerçekliğin uyumu tirmen, metinde “gaza”, “kahramanlık” ve “şehitlik” gibi millî ve
açılarından irdelenmiştir. manevi değerleri ön plana çıkarmıştır.
b) Bu eleştirel bakış açısı ele alınan konunun çok yönlü olarak 2. Eleştirmenin amacı bir eserin değerini belirlemektir. Metinde
ele alınmasını sağlayarak eserin değerini çeşitli açılardan ise eleştirmen/yazar, tarihten alınan bir hikâyeyi inceleyerek
ortaya koymaya imkân sağlamıştır. millî idealleri ve model şahsiyetleri gündeme getirmiştir. Bu da
eserin okunurluğunu artırmıştır.

586