Page 589 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11

CEVAP ANAHTARLARI

3. Eleştirmen, metindeki gibi tarihî hikâyelerde ideal davranışlara gerektiğini düşünüyorum. Farklı okuma alışkanlığına ve zevkine
sahip şahsiyetleri ve olayları kendi içinde bulunduğu kültür ya- sahip okurlar öznel eleştirilerden etkilenerek aslında çok sevebile-
pısına göre yorumlamış ve aktarmıştır. Böylelikle gelecek nesil- cekleri kitaplardan uzaklaşabilirler ya da yorumlardan etkilenerek
ler, tarihlerine ve kahramanlarına hayranlık duyarak kendinden yanlış okumalar yapabilirler.
başkalarına da değer verme alışkanlığı kazanır. Kazandığı bu
alışkanlıklar aracılığıyla da insanlar manevî ve ahlaki yönden Etkinlik No.: 224
beslenir ve güçlenir.
4. Metinde düşmana karşı gaza, kahramanlık, şehitlik gibi değerle- 1. Yazar, şairi eleştirirken sadece bir şiir kitabından hareket et-
mek yerine önceki şiir kitaplarını da dikkate almaktadır. Bu da
rin ön plana çıkmasıyla verilen mücadele anlatılmaktadır. Türk yazarın bütünlüğe dikkat ettiğinin bir göstergesidir. Böylelikle
toplumunda özellikle İslamiyet’le birlikte bu değerler her daim Turgut Uyar’ın şiirindeki gelişimini daha iyi tahlil ve tenkit
karşılık bulmuş, tarihî süreçte olayların seyrini değiştirmiştir.
Mesela tarihte az bir kuvvetle çok defa galip gelinen mücadele- edebilmektedir.
ler vardır. Burada manevi gücün çeşitli şekillerde tezahür etmesi 2. Öğrencinin birikimine ve yorum yeteneğine göre cevaplar fark-
söz konusudur. Tarihsel ve toplumsal bir mücadele vardır ancak lılık gösterebilir. Aşağıdaki gibi bir cevap verilebilir:
bu mücadelede dengelerin olağanüstü şekilde değişmesine bağlı Yazar, şairlerden başkalarına benzemeyen bir dünya oluşturabil-
olarak inandığımız değerlerden hareketle zaman, mekân veya melerini beklemektedir. Bu şekilde özgün şiirler kaleme alabile-
imkân bakımından tam olarak izah edilemeyen durumların da ceklerini düşünmektedir.
yaşandığı toplum nazarında kabul edilen bir gerçektir.
3. Öğrencinin birikimine ve yorum yeteneğine göre cevaplar farklı-
Etkinlik No.: 222 lık gösterebilir. Aşağıdaki gibi bir cevap verilebilir:
Yazar, edebiyata okur merkezli yaklaşmaktadır. Eseri kıymetli
1. Metinde önce konu tanıtılmış, olumlu ve olumsuz yanlar başka yapan şeylerden biri de okurun onu anlamakta zorlanmamasıdır.
eleştirmenlerin görüşleri yardımıyla ortaya konulmuş, çözüm-
leme ve yorumlama yoluyla inceleme tamamlanıp yargılara Etkinlik No.: 225
varılmış olduğu için verilen amaca uygundur.
2. Yazar, Bereketli Topraklar Üzerindenin olay örgüsünün temelde 1. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer
ayrılış-savaşım-dönüş kalıbında olduğunu şu tespiti ile ortaya açıklamalar yapılabilir: Eleştirmen, özellikle dünyayı ve ülkemi-
koymaktadır: Üç arkadaş yoksulluk (kıtlık) yüzünden köyden zi etkisi altına alan koronavirüs salgınında bilim insanlarının bu
ayrılır, yola çıkar. İstedikleri nesnenin (paranın) bulunduğu salgınla ortaya çıkan yeni kavramların karşılığını kendi dilinde
kente varırlar. Kentte türlü güçlüklerle karşılaşırlar ve cinlerle bulma ve kullanma sorumlulukları olduğunu belirtmiştir. Bilim
özdeşleştirdikleri şehirlilere karşı verdikleri savaşım sonucu üç insanlarının, konuştuğu yabancı dil veya diller kadar kendi
arkadaştan ikisi ölür, yalnız biri savaşımı kazanır, amaçladıkla- dilinin yapısını, sözcük ve terim türetme kurallarını da çok iyi
rını elde ederek köyüne döner ve ailesine bolluk getirir. Dolayı- bilmesi gerektiğini ifade ederek bu kavramlara karşılık kendi
sıyla yazarın yaptığı yorumlar aktardığı bilgiye uymaktadır. dilimizde yeni bir ad bulma yoluna gidilmemesini eleştirmiş,
yaptığı olumsuz değerlendirmelerden sonra temenni, beğenme
3. Eleştirmen; ele aldığı yazarın kurgu konusundaki titizliğini, ve takdir etme tavrıyla okuru yönlendirmiştir.
roman yapısındaki matematiksel dengeyi ortaya koyarak ör-
neklendirmiştir. Bu yapının olay örgüsü üzerinde gösterilerek 2. Konunun ele alınış biçimi özneldir. Yazar salgınla birlikte sağlık
kanıtlanması metnin inandırıcılığına katkı sağlamıştır. terimlerinin bilim insanları tarafından özellikle de iletişim ka-
nallarında yabancı dillerden olduğu gibi alıntılanmasını, Türkçe
dil bilgisi kurallarına uymayan ve eksik bir şekilde dilimize
Etkinlik No.: 223
girmesini tehlike unsuru olarak görmüştür. Bu durumun dilin
1. Yazar, kurmaca eserlerin, gerçek hayatın içinde yaşayan ve bu yabancılaşarak kirlenmesine sebep olmasını eleştirmiş, basın
hayattan beslenen insanlar tarafından yazıldığını ama birebir yayın organlarında bilim insanlarının bahsi geçen terim ve kav-
ramların Türkçesinin kullanılmasıyla ilgili daha duyarlı davran-
gerçeği yansıtmadığını/yansıtamayacağını belirtmiştir. Bazı
metinlerde yazarların hayatlarından izler görülse dahi okuyucu- malarını arzu etmiştir. Yazarın takındığı bu eleştirel yaklaşım
ların genel olarak edebiyatın yalan (hayalî, kurmaca) bir dün- tavrı ise metnin içeriğinin öznelleşmesine sebep olmuştur.
yayı yansıttığı gerçeğini göz ardı etmeden okumalar yapmaları 3. Dünya görüşü, tecrübe, kültür düzeyi, yaş, cinsiyet ve içinde
gerektiğini vurgulamıştır. bulunulan ruh hâli bakış açısını etkileyen unsurlardır.
2. Eleştirmen, yazarın daha önce şiirle uğraştığı tezini, öyküle- 4. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer
rin şiirsel bir dille yazılmış olduğunu belirterek kanıtlamaya açıklamalar yapılabilir:
çalışmaktadır. Yazarın en didaktik öykülerinde dahi bu dilden
vazgeçememesini ve nahif bir anlatımı tercih etmesini de bu Yazarın bu yaklaşımını tutarlı buluyorum. Toplumda “Her
tezine kanıt olarak göstermiştir. Ayrıca okuyucuyu bu görüşe şeyin başı sağlıktır.” şeklinde genel bir görüş benimsenmiş olsa
ikna etmek için kitaptan şiir dizelerine benzeyen, kesik ve lirik da vücut sağlığının yanı sıra millet olma bilincini, birlik ve
cümleler alıntılamıştır. beraberliği sağlayan “ortak dil” kullanımında bilinçli davranma
hususunu da toplumsal sağlığın muhafazası olarak görmek
3. Bu metinde öznel değerlendirme cümleleri daha ağırlıklı kul- yanlış olmaz. Dolayısıyla özellikle salgın döneminde Türkçenin
lanılmıştır. karşılaştığı en büyük sorun, yabancı sağlık terimlerinin herhan-
Olası Cevaplar: Bu tercih, eleştirmenin sözü edilen eserin dili gi bir hassasiyet gösterilmeden olduğu gibi dilimize girmesi ve
ve üslubuna yakın bir anlatım şekli benimsemek istemesiyle kullanılması olmuştur. Yazar, her şeyden önce bu yeni kavram-
açıklanabilir. ları karşılayacak sözcüklerin kaynak dilde ya da o dilin olanak-
Bu tercih, eleştirmenin adı geçen eseri çok beğenmiş ve esere ları içinde bulunmasını arzu etmiştir. Bu dönemde Türkçeye
çok sayıda sözcük girmesiyle sınır aşılmış, ölçü ve denge yitiril-
karşı tarafsız kalamamış olmasıyla açıklanabilir. miştir. Türkçe aleyhine bozulan bu denge; dil kirlenmesi, dilde
Bu tercih, eleştirmenin de bir öykücü olmasıyla ve kurmaca yabancılaşma gibi kavramlarla ifade edilen bir sorun olarak
diline yatkınlığıyla açıklanabilir. karşımıza çıkmıştır.
4. Olası Cevaplar: Kurmaca eserlerle ilgili eleştiri yapılırken tama- Etkinlik No.: 226
men nesnel değerlendirmeler yapmanın mümkün olmadığını
düşünüyorum. Bir eleştirmenin, okuduğu eserde beğendiği 1. a) Evet. Bir sanatçı aydın sorumluluğu taşımak, toplumu yön-
ve beğenmediği yönleri belirtmesi okurun o metne ilgisini de lendirmek, topluma örnek olmak, toplumsal sorunlardan
artıracaktır. haberdar olup çözüm üretmek zorundadır./ Sanatçının görevi
Eleştirmenlerin kendi ilgi ve beğenilerini metne yansıtmadan topluma faydalı olacak şekilde sanat eseri üretmek, toplumsal
genelgeçer ilkeler doğrultusunda bir değerlendirme yapması konuları eserlerin merkezine yerleştirmektir.

587