Page 596 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 248 Etkinlik No.: 250
1. a) Öğrenci şiiri kendi kelime dağarcığı ve bilgi birikimi ile 1. Okuduğumuz metin bir röportajdır. Yazar bu betimlemelere
tanımlar. yer vererek metni mülakat havasından uzaklaştırmış ve metne
Örnek tanım: Şiir duyguların etkili bir şekilde kafiye ve röportaj özellikleri kazandırmıştır. Ayrıca betimlemeler metnin
dizeler ile ifade edilmesidir. üslubunu da etkilemiştir. Yazarın yaptığı betimlemeler okurun
Öğrenciler kendi yaptıkları tanımları ile şairin tanımlarını zihninde metne karşı bir merak uyandırmıştır.
karşılaştırır. Şairin tanımındaki şairane tavrı fark eder. Şair 2. Öğrenciler bilgi birikimine, kültürel yeterliliğine, ilgi ve eğilim-
basit bir tanımdan ziyade bir şiirde daha çok karşılaşılan lerine göre cevaplayacaktır.
benzetmeler, istiareler ve kafiyeyi anımsatan ses ve kelime Örnek: Ben bilgisayar ve telefonların bakım ve tamirini yapan
tekrarlarıyla örülmüş bir tanım yapmıştır. Öğrenci yapacağı servisler ile röportaj yapardım. Çağımızın en önemli iletişim
karşılaştırma ile bu özellikleri sezinler. aracı olan bilgisayar ve telefonların problemlerinin nasıl çözül-
b) Bir akademisyen veya öğretmen, şiiri ve manzumeyi tanım- düğünü ve bu iş için gereken bilgi, donanım ve işleyişin tanıtıl-
larken açıklayıcı anlatımı kullanırdı. Yapacağı tanımda daha ması için bir röportaj yapardım.
sade bir dil ve üslup kullanırdı. 3. Kültür sözlü veya yazılı biçimde aktarılır. Yazılı kültürün ta-
2. Tanım özelliği itibariyle nesnel olması beklenen bir kavramdır. şıyıcısı olan kitap, kültür aktarımın en önemli enstrümanıdır.
Çünkü anlaşılır olması esastır. Bu nedenle etkileyicilikten çok Sahaflar Çarşısı kitapların özellikle de eski kitapların toplandığı
anlaşılır olmalıdır. yerlerdir. Bu sebeple kitap meraklılarının doğal toplanma ma-
Sözlüğün tanımını beğendim. Çünkü şairin yaptığı tanım çok halli olmuştur. Farklı meslek gruplarına mensup kültür merak-
lıları bir araya gelince kültürel sohbetler kaçınılmaz olur. Bu
uzun ve anlaşılmaz. Sanki bir şiir yazıyormuş gibi şiirin tanı- da sahafların kültürel aktarımında önemli bir rol oynamasını
mını değil şiirin ona hissettirdiklerini belirtmiş. Bana biraz sağlamaktadır.
karmaşık geldi şairin tanımı. O nedenle sözlüğün tanımını
tercih ederim. 4. Bireysel gerçekliklere yer verilmesi röportajın okur üzerindeki
Şairin tanımını beğendim. Çünkü şair yaptığı tanımda şairce bir etkisini arttırmıştır. Yazılan şiirlerin sahafların eline geçmesi,
üslup kullanmıştır. Bu şiirsel anlatım daha hoşuma gitti. sahafların yaşadığı sıkıntılardan bahsedilmesi okurun metinde
anlatılan kişiler ile empati kurmasını sağlar. Bu empati, okur ile
3. Öğrenciler şairin ifade kalıplarından, üslubundan, dünyayı al- metin arasında gizli bir bağ oluşturur. Bu bireysel gerçekliğin
gılayışı ve yorumlayışından, şaire ve şiirlerine karşı oluşturduğu yazarın üslubu ile anlatılması metni daha canlı ve akıcı bir hâle
düşünceden hareketle olumlu veya olumsuz bir tavır geliştirdi- getirmiştir. Bu durum metnin daha uzun süre hatırlanmasına
ğini ifade eder. yardımcı olur.
Örnek: 5. Örnek paragraf:
Olumlu Tavır: Şairin şiirlerini okumak isterim. Şairin ifadedeki Bugün kitapçıları ziyarete gittim. Sahafların sorunlarına dair
başarısı ve dünyayı algılayışı şiirlerine karşı bir merak ve istek görüşmek üzere dükkânında Kitapçı Ali ile bir araya geldik.
oluşturdu. Olumsuz Tavır: Şairin şiirlerini okumak istemem. Selam ve kelamdan sonra Kitapçı Ali’ye “Kitapçıların son dö-
Şairin dili çok ağır. Muhtemelen şair, şiirlerinde bu bilmediğim nemdeki sıkıntıları nelerdir?” diye sordum.
kelimeleri kullanacaktır. Bu nedenle şiirinden bir şey anlayamam. Kitapçı Ali başladı veryansına! “Bir dokun bin ah işit!” derler ya
4. Okur hem metnin içeriğine hem de nasıl anlatıldığına bakar. işte öyle. Salgın işleri durma noktasına getirmiş. Günlerdir tek
Üslup, düşünce ve duygunun nasıl anlatıldığını ifade eder. Doğ- bir kitap bile satamamış. Gelen giden yokmuş zaten.
ru ve etkileyici bir üslup, metni sadelikten, kuruluktan, sıradan- Araya girdim. “Bugünün insanının okuma ile kitap ile arası
lıktan çıkarır. Üslup sayesinde metin daha etkileyici olur. Üslup, nasıl sence?” dedim.
metni okurun zihnine ve kalbine nakşeder. Böylelikle eser daha İştahlı bir şekilde başladı konuşmaya:
kalıcı olur. Üslup, okumayı kolaylaştırır. Metnin akıcı olmasını
sağlar. Yazarın bilgi birikimi ve yetkinliğini okura gösterir. “Zaten okuyan da kitap arayan da kalmadı eskisi gibi. Bu diji-
Ayrıca üslup, metne çağrışımsal anlamlar ilave etmek demektir. talleşme, basılı kitaba ilgiyi iyice düşürdü. Bilgisayardan kitap
Verilen mesajın ayrıca bir estetik değer kazanmasını sağlar. okumak da ne demek! Hiç kitabın yerini tutar mı? Kitabı eline
almadan, sayfaları ağır ağır çevirmeden, kitabın mis kokusunu
içine çekmeden kitap mı okunurmuş? Hem ekran zararlı değil
Etkinlik No.: 249
mi canım efendim.” dedi bir solukta.
1. Anlatıma içtenlik ve samimiyet katmıştır. Deyimler yazarın “Bir soluklan! Bir çay söyle de damağımız ıslansın. Bu konuşma
anlatımını güçlendirmiş ve zenginleştirmiştir. Deyimler aracılı- uzayacak. Söylediklerini tek tek konuşmak gerek” dedim.
ğıyla yazar birçok cümle ile anlatacağını kalıplaşmış bir ifadeyle (…)
kolayca anlatmış olur.
Etkinlik No.: 251
2. Mülakatı yapan Mustafa İsen nesnel bir anlatım kullanmıştır.
Soru sorarken duygu ve düşüncelerini soruya katmamıştır. 1. Okunan metinden de anlaşıldığı gibi hayat kişiden kişiye farklı
Ayrıca sorduğu konu ile ilgili herhangi bir fikir beyanında da algılanır. Cevap verilmesi zor bir sorudur. Bence hayat Allah
bulunmamıştır. tarafından insana verilmiş bir hediyedir ve sevdiklerinle mutlu
3. Tarık Buğra öznel bir anlatım kullanmıştır. Çünkü mülakatta biçimde yaşamaktır. Hayat; millî, manevi ve evrensel değerler-
Tarık Buğra’nın sorular aracılığıyla herhangi bir konudaki dü- ler doğrultusunda geçirilecek bir yolculuktur. Bu soru mutlak
cevabı olmayan bir bilinmezdir.
şünceleri öğrenilmek istenmiştir. Tarık Buğra kendisine sorulan
sorulara samimi bir tavırla, ağırlıklı olarak öznel anlatım kulla- 2. Bence dünyaya açılmanın ve dünyaca kabul görmenin en
narak cevap vermiştir. önemli şartı millî ve yerli olmaktır. İnsanlık özgün olanı merak
4. Mülakatta anlamını bilmediğim ve telaffuz etmekte zorlandığım eder ve onu tanımak ister. Yeni kültürleri, yeni hayatları tanı-
mak arzusuyla dolu olan insan birbirinin taklidi sanat eserlerini
bazı kelimeler metnin açıklık ve akıcılığını olumsuz etkilemiştir. dikkate almaz. Türk kültürünü tanımak isteyen yabancılar,
Ayrıca mülakatta Tarık Buğra’nın az da olsa edebî sanatlara Cemil Meriç gibi Türk kültürünü çok iyi tanıyan, bunu başarı
başvurması metnin açıklığını zorlamıştır. “Rusya’da devlet ile yansıtan yazarların eserlerini okur. Bu nedenle evrensel
zoruyla kemire kemire tüketen derdin tehdidi, Türk romanının olmanın birinci şartı millî ve yerli olmaktır.
en büyük meselesidir” örnek cümlesinde de görüldüğü gibi
içerisinde edebî sanatlar barındıran ifadeler metnin açıklığını 3. Evet başvurulabilir. Araştırılan dönemin önemli figürlerinden
zora düşürmüştür. biri ile yapılan mülakat bize o dönem ile ilgili bilgiler verecek-
tir. Mülakatlar mülakatın yapıldığı dönemin kültürel, sosyal,

594