Page 278 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

149 TARİH 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

6.ÜNİTE > Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Kazanım 9.6.5: Büyük Selçuklu Devleti’nin yönetim ve toplum yapısını kavrar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi
Etkinlik İsmi SİYASİ VE İKTİSADİ GÜÇ 20 dk.
Amacı Büyük Selçuklu Devleti’nin siyasi ve ekonomik gücünü analiz edebilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

Eski Türk devlet geleneğine göre Selçukluların hâkim olduğu topraklar ve ileride fethedilmesi plan-
lanan ülke ve şehirler, hükümdara tabi olmaları şartıyla hanedan mensupları arasında paylaştırıldı.
Tuğrul Bey, çocuğu olmadığı için Çağrı Bey’in oğlu Süleyman’ı veliaht tayin etmişti. Bu nedenle
Tuğrul Beyin ölümünden sonra Süleyman hükümdar oldu. Ancak Alp Arslan, kardeşinin hüküm-
darlığını tanımayıp kendini sultan ilan etti ve adına hutbe okuttu.
Alp Arslan, babası Çağrı Bey’in hâkim olduğu topraklarla amcası Tuğrul Bey’in hâkimiyetindeki
yerleri birleştirerek Ceyhun’dan Dicle’ye kadar uzanan büyük bir devletin hükümdarı oldu. Geniş
bir coğrafyada siyasi istikrarın devamı, İktisadi hayatın gelişmesine bağlıydı. Sultan Melikşah zama-
nında ticari vergiler ve gümrük vergilerinin toplamı 600.000 dinarı bulmuştu. Eyaletlerin merkeze
ödedikleri vergi 215 milyon dinara ulaşmıştı. Bu miktarın, XIV. yüzyıl başlarında yaklaşık aynı coğ-
rafyaya hükmeden İlhanlı Devleti vergi gelirlerinin on katından daha fazla olması XI. yüzyılın son
çeyreğinde Selçuklu ekonomik gücünün hangi noktaya eriştiğini göstermektedir.

Sümer, F. (2009), Selçuklular, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.36).
İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. (s. 365-371’den düzenlenmiştir.),
Özgüdenli, O. G. (2009), Selçuklular, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.36).
İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. (s. 371-375’ten düzenlenmiştir.)

1. Selçuklulardaki egemenlik anlayışını devlet ömrü ile ilişkilendirerek değerlendiriniz.

2. “Sultan Alp Arsan kendi adına hutbe okutmak suretiyle hükümdarlığını ilan etmiştir.” yargısı dik-
kate alındığında Alp Arslan’ın başka hangi alametleri yerine getirmesi beklenir?

3. XI. yüzyılda büyük bir ekonomik güce ulaşan Selçuklular, sizce iktisadi hayatı geliştirmek için hangi
faaliyetleri gerçekleştirmiş olabilir?

4. Selçuklular zamanında sağlanan ekonomik canlılığın sosyal ve kültürel hayata etkileri neler olabilir?

276
Hazırlayan: Kazım ŞAHİN