Page 284 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TARİH 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
3. Ekle “Zic-i Uluğ Bey”, uzun yıllar dünyada kaynak kitap olarak 3. Yazının icadından önceki dönemde insanlar, hem barınma
kullanılmıştır. Uluğ Bey’in çalışmaları kendisinden sonraki bi- hem de yeme içme ihtiyaçlarını karşılamak için çok daha fazla
lim insanlarına ilham olmuştur. Yöntem ve tespitleri uzay bili- mücadele etmek zorunda kalmışlar, tabiatı ise yok denecek
minin gelişimine katkı sağlamıştır. kadar az tahrip etmişlerdir. Yazının icadından sonraki dönem-
lerde ise tabiat olaylarına karşı daha korunaklı yerler yapmış,
Etkinlik No.: 22
teknolojinin gelişmesi ile üretimde de çeşitliliği artırarak, daha
1. Görsel 1 : Avcı-toplayıcılık rahat bir hayat yaşamaya başlamışlar ancak tabiata daha fazla
Görsel 2 : Tarım ve Hayvancılık zarar vermişlerdir.
Görsel 3 : Madencilik ve Zanaat Etkinlik No.: 24
2. Avcı-toplayıcı hayatta insanlar küçük topluluklar hâlinde ya- 1.
şamışlardır. Bu durum, diğer insanlarla etkileşim kurma ve Çatalhöyük’ün verimli topraklara sahip olması, su kaynaklarına
birlikte zaman geçirme açısından daha az temasın olduğu bir yakın olması, ikliminin yerleşmeye elverişli olması ve av hay-
yaşamı da beraberinde getirmiştir. İnsanlar, hayvanları evcilleş- vanları bakımından zengin olması gibi nedenlerle, insanlar bu
tirip ardından toprağı da ekip biçmeye başlayınca daha geniş bölgeyi yerleşim yeri olarak seçmiş olabilirler.
topluluklar hâlinde yaşamışlardır. Toprağa bağlı daimi yerleşim 2. Elde edilen bulgulara göre Çatalhöyük’te başlıca ekonomik
birimleri oluşturmuşlar ve birlikte daha çok zaman geçirmişler- faaliyet tarımdır. Buğday, arpa ve bezelye gibi bitkilerin yetiş-
dir. Madenlerin işlenmesi, madencilik başta olma üzere çeşitli tirilmesi, koyun, keçi ve sığırın evcilleştirilmesi tarımın başlı-
üretim faaliyetlerinin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Aynı şe- ca ekonomik faaliyet olduğunun göstergesidir. Ayrıca tapınak
hirde kalabalık hâlde yaşayan insanlar farklı üretim sektörlerin- odalarında tarla sürülmesinde kullanılan boğa başlarının ve
de çalışmışlar takasla birlikte ilk ticari faaliyetleri başlatmışlar- boynuzlarının bulunması, insanların yaşamında tarımın en ön-
dır. İnsanların birbirine olan ihtiyacı gittikçe artmış bu durum celikli faaliyet olduğuna işaret etmektedir.
ortak duygu ve düşüncelerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. 3. Bu durum, bakırın ve deniz kabuğunun bulunduğu bölgeler-
Böylece insanlar birlikte yaşamayı kan bağının ötesine taşıyarak de yaşayan insanlarla ticaret yapıldığını gösterir. Çatalhöyük’te
devamlı ve sürdürülebilir organizasyonlar kurmuştur. üretilen mallar ile değiş-tokuş yapılarak bu ürünler alınmıştır.
3. Hayvanların evcilleştirilmesi insanlara pek çok konuda fayda 4. Evlerin birbirine bitişik olarak yapılması ve evlere girişlerin ta-
sağlamıştır. İnsanların protein ihtiyacını temin etmesinin yanı şınabilir merdivenlerle damdan gerçekleşmesi, insanları vahşi
sıra özellikle büyükbaş hayvanların toprağı sürmedeki katkısı hayvanların ve başka insan topluluklarının saldırılarına karşı
tarım yapılmasını kolaylaştırmıştır. Bu durum, tarım üretimi korumak içindir.
ve verimliliğini de olumlu etkilemiştir. Ayrıca insanlar başta at 5. Evlerin ortasında tapınak odasının bulunması Çatalhöyük’teki
olmak üzere evcilleşen bu hayvanlar sayesinde ulaşım ve taşı- insanların dinî inançlarının gereklerini yaşamayı önemsedik-
macılık gibi alanlarda da çok önemli faydalar görmüştür. lerini gösterir. Tapınaklarda ana tanrıça heykellerinin, boğa
4. Taş Çağlarında yaşayan insanlar, taşın yontulması ve kullanıl- baş ve boynuzlarının bulunmasından hareketle, dinî inancın
masıyla oluşturulan araç-gereçler sayesinde hayatta kaldılar. bereket ve çoğalma eksenli bir kutsallık etrafında şekillendiği
söylenebilir.
İnsanlar hem avcılık için hem de kendilerini korumak ama-
cıyla bu aletlerden yararlandılar. Taş sayesinde ateşi keşfettiler Etkinlik No.:25
ve tekerlek başta olmak üzere önemli icatlar yaptılar. İnsanlar,
Maden Çağlarında bakır ve demir gibi madenleri kullandılar. Bu 1. Neolitik Dönem’de Göbeklitepe çevresinde yaşayan insanların
madenler sayesinde sert ve dayanıklı araç-gereçler ürettiler. Ay- sadece avcılık ve toplayıcılıkla meşgul olmadıkları, bu dönemde
rıca daha hızlı şekilde çok sayıda çeşitli türde aletler ürettiler. Bu toplumsal bir düzenin var olduğu, iş birliği ve işgücü gerektiren
durum madencilik, demircilik ve zanaatçılık gibi yeni iş sahala- görevleri birlikte yerine getirdikleri çıkarımında bulunabiliriz.
rının oluşumunu sağladı. Madenler, bir taraftan ticareti artırır- Böyle bir yeri inşa etmek için toplumsal bir dayanışmaya, işbirli-
ken bir taraftan da yeni savaş araç ve gerecinin ortaya çıkmasıyla ğine ve ekip çalışmasına önem verildiği ortaya çıkmaktadır. Ay-
şiddetin ve insan kaybının yükselmesine neden olmuştur. rıca Göbeklitepe ile insanların yerleşik hayata geçmesinde sadece
beslenme, barınma, korunma gibi ihtiyaçların değil dinî inanışın
5. İklim özellikleri, doğal kaynakların durumu, insanlar arasında- da etkili olduğu kanıtlanmıştır.
ki etkileşimin düzeyi, kültür vb. şartlar coğrafyadan coğrafyaya
değişiklik gösterebilmektedir. Bu değişiklikler, aynı anda dün- 2. T biçimli dikilitaşlarda insan, el, kol ve parmak motifleri, hayvan
figürleri ile soyut semboller ve üç boyutlu hayvan kabartmaları,
yanın başka yerlerinde farklı tarihsel dönemlerin yaşanmasına taşların gövdesine işlenen stilize insan heykelleri, dünya tarihin-
neden olmuştur. Örneğin bir bölgede iklim şartlarının tarıma de bulunabilen ilk örneklerdir.
elverişli olmaması başka yerlere kıyasla tarihsel dönemlerin ya-
şanmasında o bölgenin geride kalmasına yol açabilmiştir. Ya da 3. Göbeklitepe’nin bulunmasıyla yazının icadından önceki çağların
bir bölgede demir madeninin bulunması ve insanların onu işle- özellikleri hakkındaki bilgilerin yeniden düzenlenmesi ihtiyacı
mesi çevredeki diğer bölgelere göre o bölgenin ileri bir tarihsel ortaya çıkmıştır. Göbeklitepe ile birlikte insanların büyük toplu-
döneme geçmesini sağlayabilmiştir. luklar hâlinde iş bölümü yaparak ve organize olarak anıt yapılar
diktikleri, bir başkası tarafından anlaşılabilen hiyeroglif benzeri
Etkinlik No.: 23 işaretler kullandıkları, inşa edilen bu anıt yapılarda birtakım ri-
1. İnsanların mızrak ucu ve bıçak gibi kesici ve delici alet yapma- tüeller ve kültler gerçekleştirdikleri, ciddi bir mühendislik ve mi-
ları, onların avcılık ve toplayıcılık ile geçindiklerini ve daha çok marlık bilgisini yapıları inşa etmek için kullandıkları görülmüştür.
göçebe tarzı bir hayat sürdürdüklerini gösterir.
Çayönü’nde buğday ile havan taşının olması ise buradaki in- Etkinlik No.: 26
sanların yerleşik hayata geçtiklerini ve tarımla uğraştıklarını, Bu etkinlikteki sorulara öğrencinin bilgi birikimi doğrultusunda
duvarlardaki öküz başı ise tarım ve hayvancılığın yapıldığını öznel cevaplar vermesi beklenmektedir.
gösterir.
Etkinlik No.: 27
2. Resim sanatı, heykeltıraşlık, çanak-çömlek yapımı ve taş
oymacılığı gibi görsel sanatlar, bu dönemde önemli bir yere 1. Mitler sayesinde, bir toplumun masallarından müzik, resim,
sahip olmuştur. tiyatro, dans gibi güzel sanatlarına, felsefesinden günlük hayat-

282