Page 536 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

ÜNİTE CEVAP ANAHTARI
anlatmak isteyebilir. 3. Olası Cevaplar:
Bir roman ya da hikâyede mektup anlatım özelliklerini kullan- Yeterlik: Kitaptan iki tane yollayabilirim.
mışsa bunun nedeni bu metinlerdeki olayların kurgudan çok Bu sınavı kazanabilirim.
gerçeklikle ilişkisini kurmak olabilir. Olasılık: Dersler 30 Mayıs’ta kesilebilir.
Yazarların farklı üslupları kullanarak okuyucuya etkili bir şe- İmtihanlar 25 Haziran’da bitebilir.
kilde hitap etmek isteği başka bir neden olabilir.
Dönem sanatçıları arasında ortaya çıkan ortak bir anlayış olabilir. 4. Basit Türemiş Birleşik
2. Olası Cevaplar:
Bakabiliyor,
Türkçemizin bilinen en eski dönemlerinden biri olan Uygur Yaparsın, Bildirirsin, merak ediyorum,
Türkçesi Dönemi’ne ait mektup örneklerini araştırmak isterdim. şaşıyorum yayıldı razı olurum
Edebî açıdan dönemin dil ve üslup özelliklerine dair daha fazla
bilgi sahibi olmak bunun yanında tarihî açıdan ise Türk insa-
nının tarihî seyir içerisindeki yaşam koşulları ile ilgili bilgiler Etkinlik No.: 223
edinmek için mektup önemli bir belge niteliği taşımaktadır.
Klasik Edebiyat Dönemi’nde yazılmış mektup türündeki eserleri 1. Bir dilin değişimine etki eden birçok sebep vardır. Bir dilin ku-
araştırmak isterdim. Divan edebiyatında dil özelliklerinin me- rallarında meydana gelen değişiklikler ortak kullanım açısından
tinlere nasıl yansıdığını bir de mektup türü üzerinden görmek kolaylıklar sunuyorsa bu değişiklikler, dilin gelişimine olumlu
için. katkılar sunar. Kurallarda meydana gelen değişiklikler, dilin or-
Tanzimat’tan yakın döneme kadar olan mektup türündeki eser- tak kullanımını zorlaştırıyorsa dilin gelişimine olumsuz yönde
leri araştırmak isterim. Bunun birçok sebebi var: Edebiyat ala- etki eder.
nındaki gelişmeler de bunlardan biridir. (Edebiyatımıza dâhil 2. Bu cümleyi virgül (,) kullanarak sıralı cümle hâline getirebiliriz.
olan yeni türlerin mektuplara yansıması, bu dönemde sanatçı- Sıralı cümlelerde temel yargılar virgülle ayrılabilir. Duygu ve dü-
ların birbirini tenkit ederken mektup türünü kullanması ve bu şünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama
mektuplardaki edebî dil ve zevk…) noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sö-
3. Metni incelediğimizde edebiyatımızda mektup türünün bilinen zün vurgu ve tonlama gibi özelliklerini belirtmek amacıyla nok-
ilk örneklerinin Uygur Türkçesi Dönemi’ne kadar uzandığını talama işaretleri kullanılır.
görmekteyiz. İslamiyet’ten sonraki dönemlere baktığımızda Bu iki cümle arasında virgül (,) kullanarak sıralı cümle biçimine
İslamiyet’in etkisiyle birlikte edebiyatımıza dâhil olan bazı tür- getirmek ya da bu cümleleri mevcut hâliyle kullanmak yazarın
lerde özellikle mesnevi türünde mektup anlatım özelliklerinden üslubuyla ilgilidir.
faydalanılmış, bunun örnekleri araştırmacılar tarafından ortaya 3. Cümlede eylem bildiren sözcük “aldım” sözcüğüdür. Eylemler
konulmuştur. Özellikle Osmanlı Dönemi’nde bu türün anlatım cümlede yargı bildiren kelimelerdir. Çekimli bir eylem, cümle-
özelliklerinden birçok nesir türünde faydalanılmıştır. Bu döne- de çoğunlukla yüklem (temel yargı) olur. Bu cümlede de temel
min eserlerinin az görülmesinin nedenlerinden birincisi baskı yargı bildirmektedir. Sözcüğü cümleden çıkardığımızda cümle-
imkânlarının kısıtlı olmasıdır. Eserde kullanılan alfabenin özel- nin yapı ve anlam yönünden yok olduğunu görmekteyiz.
likleri ve eserin dil özellikleri diğer önemli nedenlerdendir. Ül-
kemizde matbaanın kullanılmasıyla birlikte gelişmeye başlayan Etkinlik No.: 224
şartlar, toplumu Tanzimat Fermanı’na götürmüştür. Tanzimat’la
birlikte edebiyat, toplumu eğitici bir rol üstlenir. Edebiyatımız 1. Olası Cevaplar:
yeni türlerle tanışır. Yeni edebî türler ortaya konurken bu tür- Bu bir özel mektup metni olduğu için anlatımın daha içten ol-
lerde mektubun dil ve üslup özellikleri de kullanılmaya başlar. ması sağlanmıştır.
Ayrıca sanatçıların birbirini tenkit etme kanallarından biri de Metindeki farklı kip eki kullanımları, olay ve hislerin anlatımını
mektup türü olur. Bu mektuplaşmalar iki kişi arasında olduğu daha akıcı ve yalın hâle getirmiştir.
gibi açıktan da olmuş ve toplumun birçok kesiminin ilgisi çek- 2.
miş, sonuçta bu tür yazılar araştırmacılar tarafından derlenmiş Küçücüğüm, ayın 20’sinde burada olacağın doğru mu, kesinleşti
ya da yazarı tarafından kitap olarak basılmıştır. Günün koşulları mi? Yani üç hafta sonra sana kavuşabileceğim demek!.. O zaman
mesafelere ölüm! Engin denizlerle kilometreler yerin dibine batsın!
bunların paylaşımını kolaylaştırmıştır.
Etkinlik No.: 225
Etkinlik No.: 221
1. Olası Cevaplar:
1. Olası Cevaplar:
Olay akışını farklı bir anlatım tekniği ile okuyucuya sezdirmek İzafet terkibi ifadesi günümüzde artık kullanılmıyor. Bu ifadede
geçen kelimeler, eski kültürümüzde var olan ama artık dilimizde
mümkün olur. Kurguya daha gerçekçi bir bakış açısı katar. Anla- kullanılmayan kelimelerdir.
tıcı kişiyi değiştirmek mümkün olur.
2. Olası Cevaplar:
2. Olası Cevaplar:
Dönemin sosyal, kültürel bakış açısını özel mektuplarda görmek Ben olsaydım metindeki “tanım kılıklı adlar” sözünün yerine
“tanıma benzeyen adlar, yeni kavramları anlatan adlar” gibi ifa-
mümkündür. Ayrıca düşünce ve duyguların döneme göre nasıl deler kullanırdım. Çünkü bu adlar, ortaya yeni çıkan kavramları
şekillendiği özel mektuplar aracılığıyla belirlenebilir.
karşılamaktadır.
Etkinlik No.: 222 3. a) Olası Cevaplar:
Dilimizde bu türden birleşik adlardan çok fazla bulunmaktır.
1. Fiillerde dilek-istek ve haber kipleri işlev ve yapı yönünden ayrılır. Kapı mandalı, kafa kâğıdı bunlardan bazılarıdır.
“Bakabilir” fiili, haber kipi eki aldığından haber bildirmektedir. b) Olası Cevaplar:
“Yapabilmeli” fiili, gereklilik kipi eki aldığından istek anlatmaktadır. Metnin içten bir anlatımı vardır. Günlük türünde yazar ki-
şiliğini, ruhsal durumunu ve görüşlerini içtenlikle yansıtır.
2. Taşı-yor-du (şimdiki zamanın hikâyesi) Metinde başvurulan anlatım tekniği tartışmadır. Tartışmada
Gel-i-yor (şimdiki zaman) sohbet havası, soru sorma ve kendi görüşünü benimsetme

535