Page 43 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite
P. 43
nan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu
ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam edilmesi
Türk demokrasi tarihinde kara bir leke olarak de-
ğerlendirilir (Görsel 3.43).
Halkın oylarıyla iktidara gelmiş bir hükûmetin si-
lah zoruyla düşürüldüğü bir darbe olan 1960 Darbe-
si Cumhuriyet Dönemi’nin ilk askerî darbesiydi. Bu
darbe Türkiye’de demokrasinin yerleşmesi ve ku-
rumsallaşması sürecini kesintiye uğrattı. 27 Mayıs,
sadece DP iktidarını yıkıp yeni bir anayasayı yürür-
lüğe koymadı, bunun yanında Türk Silahlı Kuvvet- Görsel 3.43: Adnan Menderes idama götürülürken
lerini siyasete ve sivil idareye müdahale eden bir
yapıya dönüştürdü.
Darbe sonrası oluşturulan Kurucu Meclis; MBK üyeleri, kapatılan DP dışındaki siyasi partiler, mes-
lek teşekkülleri vb. kuruluşlardan seçilen temsilcilerden oluştu. Kurucu Meclisin hazırladığı anayasa 9
Temmuz 1961’de yapılan referandumda %61,7 oyla kabul edildi. Kabul edilen anayasayla hâkimler ve
özellikle Anayasa Mahkemesi, hükûmetin kanunlarına karşı durabilme ve hatta onları iptal edebilme
hakkına sahip oldu. Üniversiteler özerk yapılar hâlini aldı, rektör istemedikçe isyan çıksa bile polisin
üniversiteye girmesi engellendi. Dernek kurma, silahsız ve saldırısız toplanma, gösteri yürüyüşü yap-
ma, sendika kurma ve bunlara serbestçe üye olma, toplu sözleşme ve grev yapma hakkı 1961 Anaya-
sası’nda yer aldı. 1961 Anayasası’yla senato ve anayasa mahkemesi gibi pek çok yeni kurum oluştu.
Anayasa’nın 40. maddesinde “… Devlet, özel teşebbüslerin millî iktisadın gereklerine ve sosyal
amaçlara uygun yürümesini, kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.” ve 41. maddesin-
de “… İktisadi ve sosyal hayat, adalete, tam çalışma esasına ve herkes için insanlık haysiyetine yara-
şır bir yaşayış seviyesi sağlanması amacına göre düzenlenir.” ifadeleri yer aldı. Bu ifadelerle iktisadi
ve ekonomik planlar, toplumsal konuları da kapsayan bir nitelik kazandı. Devlet Planlama Teşkilatı da
bu gayeler etrafında düzenlendi ve yeni ekonomik düzen Planlı Karma Ekonomi modeli olarak belir-
lendi. Bu ekonomik sistemde plan ve piyasa ekonomisi kuralları birlikte değerlendirildiğinden uygula-
nan bu yeni modele karma ekonomi adı verildi.
1961’de yapılan seçimlerde CHP 173, AP (Adalet Partisi) 158, CKMP (Cumhuriyetçi Köylü Millet
Partisi) 54, YTP (Yeni Türkiye Partisi) 65 milletvekili çıkarttı. Böylece koalisyonlar dönemi başlamış
oldu. Meclis, Cemal Gürsel’i cumhurbaşkanı olarak seçti. 1965 yılındaki seçimleri AP kazandı. Bu
süreç 1971 Askerî Muhtırası ile sona erdi.
ETKİNLİK
6.
Darbeler Yaşanmasın
“Kendi ayrıcalıklarının sınırları içinde kalarak hataya düşmeden ve aşırılığa kaçmadan iktidarını
yürütebilen ılımlı bir hükûmetin yönettiği, yönetmenin ağır sorumluluğunu yüklenmiş olan idareci-
lere yardımcı, yapıcı ve iyi niyetli bir muhalefetin tavsiyeleriyle yardım ettiği ve tenkitleriyle de ay-
dınlattığı, seçkin aydınların taşıdıkları yüksek ahlak ile halk kitlesine kılavuzluk ettiği ve her şeyden
haberdar, dürüst bir basının maddi çıkarlar karşısında özgürlüğünü koruduğu ülkeye ne mutlu!”
Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil, Hukukçu, 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, s. 165
Darbelerin yaşanmaması için sorumlu kişilerin hangi özellikleri geliştirilmelidir? Metin-
den de yararlanarak tartışınız.
135
