Page 42 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite

Türkiye’nin sanayileşme tarihi içerisinde ilk motor fabrikası olan Gümüş Motor’un 1956’dan 1964’e
kadar süren serüveninin ülkemize sosyal, siyasi ve iktisadi etkileri olmuştur. Bu süreçte yaşadıklarından
etkilenen Necmettin Erbakan siyasete yönelmiştir. Gümüş Motor, sanayileşmemizde olduğu kadar siyasi
hayatımızda yeni siyasi düşüncelerin ve partilerin ortaya çıkmasında ve dünyada Müslüman liderlerle
D-8’in kurulmasında da etkili olmuştur.

3.5.5. 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi

II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da yayılan demokratikleşme ortamından etkilenen Türkiye
Cumhuriyeti yöneticileri, farklı görüşlerin mecliste temsilini sağlayan çok partili hayata olanak veren
yenilikleri yaptı. 1946’da tek parti dönemi sona erdi ve demokrasinin bir gereği olarak çok partili siyasi
hayata geçildi. 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti, 1954 ve 1957 seçimlerini de kazandı. DP ikti-
darı 1955 yılına kadar sanayi, ekonomi ve tarımda gerçekleştirdiği atılımlarla halkın desteğini kazandı
fakat bu tarihten sonra ekonomik sıkıntılar arttı, muhaliflerin sert eleştiri ve saldırıları başladı. Demokrat
Partinin birçok alanda yaptığı çalışmalar Demokrat Parti Meclis Grubunu sarsan siyasi çatışmalarla
kesintilere uğradı. DP’de iç rekabet ve muhalefet partileriyle arkası kesilmeyen yıpratıcı mücadeleler
yaşandı.
Demokrat Partinin on yıllık iktidarı döneminde iktidar-muhalefet ilişkilerinde gerginlik ve tahammül-
süzlüklere dair bazı örnekler:
• Halkın dinî duygularını sömürdüğü ileri sürülerek Millet Partisi, 18 Ocak 1954’te kapatıldı.
• CHP, Demokrat Partiyi irticayı desteklediği; DP de Cumhuriyet Halk Partisini halkın dinî hislerine
saygı göstermediği gerekçesiyle eleştirdi.
• 14 Temmuz 1958’de Irak’ta gerçekleşen askerî müdahale, DP’yi muhalefete yönelik daha katı
önlemler almaya yöneltti.
• CHP’lilerin kurmakta olduğu cepheye karşı DP tarafından Vatan Cephesi kuruldu.
• İsmet İnönü’nün Nisan 1959’da Ege illerini kapsayan bir propaganda gezisine, Büyük Taarruz’da
Yunan Başkomutanı Trikupis’i esir aldığı Uşak’taki evi ziyaret ederek başlaması tepkilere yol açtı.
İnönü, Uşak’tan İzmir’e giderken saldırıya uğradı. 1957-60 döneminde yaşanan bu ve benzeri
olaylar iktidar ile muhalefet arasındaki gerginliği artırdı.
• İktidar ile muhalefet arasında yaşanan gerginlik, birçok kuruluşun yanı sıra üniversitelere de sıçra-
dı ve öğrenci olaylarının başlamasına yol açtı. Öğrenci olaylarının artması ve kontrolden çıkması
üzerine hükûmet, Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan etti.
Asker ile DP arasında gerilimin oluşmasında, DP’nin 1950’de orduda gerçekleştirdiği ihraçlar etkili
oldu. 1954’ten sonra yaşanan gelişmelerle gerginlik daha da arttı. Bu tarihten itibaren ordu içerisinde
darbeci oluşumlar meydana gelmeye başladı. Bu oluşumların sayısında 1957 yılı sonrasında artışlar
yaşandı. Adnan Menderes ise ordunun siyasilere bağlılığına çok güveniyor ve darbe ihtimalini pek ger-
çekçi görmüyordu. Yaşanan bütün bu gelişmelerin sonunda ülkede siyasal ve sosyal bir kriz yaşandı.
İstanbul ve Ankara’da meydana gelen olaylar ülkede kardeş kavgasının çıkmakta olduğu izlenimini ver-
di. Ordu içerisinden bir grup subay, 27 Mayıs 1960’ta hem komuta kademesine hem de siyasal iktidara
başkaldırdı. 27 Mayıs 1960 sabahı yapılan darbeyle Türkiye, henüz yeni başladığı demokrasi süreci-
ne ara vermek zorunda kaldı. Millî Birlik Komitesi
(MBK), 27 Mayıs 1960’ta yönetime el koyarak DP’yi
tasfiye ettirdi. 27 Mayıs Askerî Darbesi, Türkiye’de
gücün elinden uçup gitmekte olduğunu gören ayrı-
calıklı zümrenin kendi iktidarlarını korumak için her
şeyi meşru gördüğünü ve amacına ulaşmak için
her şeyi yapabileceğini ortaya koymuştur. Bundan
sonraki süreçte DP üyeleri Yassıada’daki askerî
mahkemelerde yargılandı (Görsel 3.42). Özellikle
demokratik usullerle iktidara gelen Başbakan Ad-
Görsel 3.42: Adnan Menderes Yassıada’da tutuklu

134