Page 23 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 4.Ünite

Geleceğe yönelik olarak hidrokarbon, dalga, gelgit, biyoenerji, metanhidrat, uzay tabanlı güneş ener-
jisi gibi farklı alanlarda enerji üretimi için altyapı çalışmaları devam etmektedir. Gelecek dönemler, fosil
yakıtlara alternatif olabilecek birçok enerji üretim kaynağını insanlığın hizmetine sunacaktır (Grafik 4.3,
Tablo.6).

Tablo.6: Fosil Enerji Kaynakları
Bölge Petrol Doğal Gaz Kömür
%6,4 %1,6 (yıl) (yıl) (yıl)
%4,9
%33,1 Kuzey Amerika 14 11 239
Petrol
%23,7 Kömür Orta ve Güney Amerika 38 66 474
Doğalgaz
Nükleer Avrupa 8 18 161
Hidrolik
Diğer Eski SSCB Ülkeleri 24 82 >500
Orta Doğu 87 >100 175
%30,3
Afrika 28 98 268
Asya ve Okyanusya 16 40 164
Grafik 4.3: Dünyada 2011 Yılı Birincil Enerji Kullanımı
Kalan Toplam Rezerv (Yıl) 41 62 230
Erdem Koç, Mahmut Can Şenel, Dünyada ve Cenk Sevim, Kürsel Enerji Stratejileri ve Jeopolitik’ten
Türkiye’de Enerji Durumu, 2013. uyarlanmıştır.

1973 Petrol Krizi

ABD, 1971’de doların altınla değiştirilmesini temel alan Bretton Woods sistemi yerine piyasa kanun-
larına göre iniş çıkışların yaşanabileceği ve doların uluslararası ödeme aracı olduğu yeni sisteme geçti.
Bu sistem değişikliği dünya finans dengelerini altüst etti ve 1929 Ekonomik Buhranı’na benzer etkiler
ortaya çıkmaya başladı. İlk etapta dolarda devalüasyon yaşandı. Bu durumdan en çok etkilenen, petrol
ihraç eden Arap ülkeleri oldu.
Petrol gelirlerinden adil pay alamayan petrol üreticisi ülkeler hem fiyat kontrolünü sağlamak hem
de aralarında iş birliğine gitmek için OPEC’i kurmuştu. Buna rağmen OPEC üyesi ülkelerdeki petrol,
Batılı ve ABD’li şirketler tarafından çıkarılıyordu. 1970’li yıllara gelindiğinde OPEC ülkelerindeki petrol
şirketleri millîleştirilip devletleştirildi (1972-Irak, 1973-İran vb.). Bu hamlelerle OPEC üyesi ülkelerin
petrol üzerindeki kontrolleri arttı.
OAPEC’i kuran Arap ülkeleri petrol gücünü kullanarak;
• Arap-İsrail savaşlarında İsrail’e destek veren Avrupa ve ABD’yi cezalandırmak,
• dünya kamuoyunun ilgisini Filistin meselesine çekmek,
• İsrail üzerinde baskı oluşturmak,
• gelirlerini artırmak gibi nedenlerle fiyatları artırma yoluna
gitti. OAPEC
Petrol fiyatları 1973’te 2,59 dolarken 1974’te 11,65 dolara
yükseldi. Bu artış, özellikle sanayisi gelişmiş olan Avrupa ve Ja-
ponya’da üretim maliyetlerinin artmasından kaynaklanan eko- (Petrol İhraç Eden Arap
nomik olumsuzlukları beraberinde getirdi. Krizin etkileri 1980’li Ülkeleri Birliği)
yılların ortalarına kadar devam etti. 1968’de Suudi Arabistan,
Büyük güçlerin bu duruma verdiği tepkiler: Kuveyt ve Libya arasında da-
İngiltere: Arap ülkelerine uygulamakta olduğu silah ambar- yanışmayı sağlamak amacıyla
gosunu İsrail’e de uygulamaya başladı. kuruldu. Sonra Cezayir, Bah-
Japonya: İsrail ile ilişkilerin kesilmesine varacak girişimlerde reyn, Katar, BAE, Irak, Suriye
bulundu. ve Mısır da birliğe dâhil oldu.
Avrupa: BM Güvenlik Konseyi kararını kabul ettiklerini, İsra-
il’in işgal ettiği bölgelerden çekilmesi ve diğer ülkelerin egemen-

165