Page 69 - DEFTERİM BİYOLOJİ 10

1.
Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Bölüm

Çok Alellilik
Çok alellilik, bir karakterin ortaya çıkmasında etkili olan alel çeşidinin ikiden fazla
olmasıdır.
Tavşanlarda kürk renginin kalıtımı ve insanlarda kan gruplarının kalıtımı çok alellilik
örneğidir.
Bir karakterle ilgili alel çeşidi ne kadar fazla olursa olsun diploit canlı bu alellerden
en fazla ikisine, haploit canlı ise bir tanesine sahiptir.
• Tavşanlarda kürk rengi dört farklı alel tarafından kalıtılır. Bunlar; koyu gri (C),
ch
şinşilla (C ), Himalaya (C h ) ve albinodur (C ). Aleller arasında baskınlık durumu
a
vardır. Bu durum C > C > C > C şeklinde sembolize edilebilir.
a
h
ch
Tablo 6: Tavşanlarda Dört Çeşit Fenotip Oluşumu
Fenotipleri Genotipleri
ch
Koyu gri CC, CC , CC , CC a
h
ch
ch
ch
h
ch
Şinşilla C C , C C , C C a
h
Himalaya C C , C C a
h
h
a
Albino C C a
• İnsanda ABO kan grubu sistemi de çok alelli kalıtım örneğidir. A, B, AB ve O kan
gruplarının kalıtımını A, B ve O alelleri sağlar. Bu alellerden A ve B alelleri eş
baskın, O aleli ise çekiniktir. Bu durum A = B > O şeklinde sembolize edilebilir.
Tablo 7: Kan Gruplarının Fenotipleri ve Genotipleri
Fenotipleri Genotipleri
(Kan grubu) Homozigot Heterozigot
A AA A0
B BB B0
AB - AB
0 00 -

Çok alellilikte aleller arasında baskınlık, çekiniklik ve eş baskınlık durumları olabilir.

Çok alelli kalıtımda fenotip ve genotip çeşit sayısı hesaplanırken aşağıdaki formüller-
den yararlanılır.
n = Alel sayısı
n x (n+1)
Genotip çeşidi sayısı =
2
Fenotip çeşidi sayısı = Alel sayısı + Varsa eş baskınlık sayısı

İnsanlarda ABO kan grubu sistemi Rh (+) Rh (+)
dışında Rh faktörü de bulunur. Rh Rr X Rr
faktörü baskın (R) ve çekinik (r)
iki alelle kalıtılır. RR ve Rr genotipli
bireyler Rh.(+), rr genotipli birey- RR Rr Rr rr
ler ise Rh..(-) kan grubu fenotipine
sahiptir. Heterozigot Rh..(+) annenin Rh (+) Rh (-)
ve babanın çocuklarının kan grubu
yanda verilen örnekteki gibidir.
Fenotip oranı = 3:1 Genotip oranı = 1:2:1
69