Page 68 - DEFTERİM BİYOLOJİ 10

2.
Ünite Kalıtımın Genel İlkeleri

Kontrol Çaprazlaması

Baskın fenotip gösteren ancak genotipi bilinmeyen bireyin çekinik fenotipli bireyle
çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir.
Bezelyelerde mor çiçek rengi baskın (M), beyaz çiçek rengi çekinik (m) alelle taşınır.
Mor çiçekli bezelyelerin homozigot (MM) mu heterozigot (Mm) mu olduğunu öğren-
mek için mor çiçekli bezelyelerle beyaz çiçekli bezelyeler arasında kontrol çaprazlaması
yapılır.
Çaprazlama sonucunda oluşan döllerin tamamı mor çiçekliyse genotipi araştırılan birey
homozigot (MM), bir kısmı mor bir kısmı beyaz çiçekliyse heterozigottur (Mm).

Çekinik fenotipli
Baskın fenotip, Çekinik fenotip,
Bilinmeyen genotip Bilinen genotip bir bireyin
(MM ya da Mm) (mm) genotipi bellidir
(homozigottur).
Çekinik bireyler
spermler m m m m spermler için kontrol
çaprazlaması
yapılmaz.
M M
Mm Mm ya da Mm Mm
Yumurtalar Yumurtalar

M m
Mm Mm mm mm
Mor çiçekli atanın MM Mor çiçekli atanın Mm
genotipinde olduğu anlaşılır. genotipinde olduğu anlaşılır.
Görsel 1: Bezelyelerde kontrol çaprazlama

Mendel Genetiğinden Sapmalar

Eş baskınlık ve çok alellilik gibi durumlar Mendel yasalarıyla açıklanamaz.
Eş Baskınlık (Kodominantlık)

Eş baskınlık durumunda heterozigot bireylerde alellerin her ikisinin etkisi birlikte
görülür.

İnsanda MN kan grubu ve ABO kan grubu sistemi eş baskınlığa örnek olarak verilebilir. M
ve N alelleri birbirine eş baskın olduğundan fenotipte her ikisinin etkisi de gözlenir. ABO
kan grubu sisteminde ise A ve B alelleri arasında eş baskınlık görülür.
İki eş baskın bireyin çaprazlanmasıyla oluşan yeni dölde fenotip ve genotip oranları ile
çeşitleri eşit çıkar.

Tablo 5: M ve N Kan Gruplarının MN x MN
Fenotipleri ve Genotipleri
Fenotipleri MM MN MN NN
Genotipleri
(Kan grubu) M kan MN kan N kan
grubu grubu grrubu
M MM
Genotip oranı = 1:2:1 Fenotip oranı = 1:2:1
N NN
Genotip çeşidi= 3 Fenotip çeşidi= 3
MN MN
Şema 8: MN kan gruplu iki bireyin çaprazlaması
68