Page 247 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

5. Etkinlik: Aşağıdaki metni okuyarak metne ilişkin soruların cevaplarını ilgili boşluklara
yazınız.

“Celal Mukaddimesi” sadece bir piyese ön söz olmak üzere yazılmış gibi durmaz, yazarının
hatta devrinin edebiyat görüşünün eskiye bakarak yeniyi kurma yolunda bir manifestosu
gibidir. Roman konusunda kıymetli görüşler taşıyan Mukaddime, geleneksel anlatımızı
“kocakarı masalları”na benzetirken artık olağanüstülükleri küçümseyerek hayatından kovan
bir edebî zevkin işaretlerini verir.
(…)
Genel olarak vakaya dayalı, merak unsuru ön plana çıkarılmış ilk roman örneklerini;
toplumsal, kültürel ve fikrî mesajlarını da yükleyerek yazdılar. Roman bir taraftan bir yazma
biçimi olurken diğer yandan topluma ulaşma kanallarından biri olma fonksiyonunu da
yüklendi. Zaten belirgin bir şekilde bir aydın sınıfın kullandığı bir türdü. Onların istediklerini
anlatma aracı olarak kendi kimliğini bulma çabasına girdi. Bu sebeple erken dönem Türk
romanları bir taraftan gerçeğe bağlı kalma kaygısını içinde taşırken diğer yandan eski anlatı
geleneğini tenkit etti. Bir yandan kişiler dünyasını psikolojik derinlikler eşliğinde kurarken
diğer yandan masalların keskin çizgilerle belirlenmiş iyi kötü karşıtlığını kullandı. Bir yandan
öğretmek arzusuyla kültürel bir birikim aktarırken diğer yandan hoşça vakit geçirmek için
merak uyandıran bir macerayı anlatmayı önceledi. Masalların, mesnevilerin, âşık ve meddah
hikâyelerinin dünyasından olabildiğince uzak kalmaya, onların ibret ve nasihatler vermek için
anlatma hedefinden kaçınmaya çalışırken “kıssadan hisse çıkarma”nın zorunluluğunu hissetti.
Çünkü onlara göre ortada pek çok konuda hızla eğitilmesi, yeni medeniyete ayak uydurması
gereken kalabalık bir halk vardı.
Hülya Argunşah, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Türk Romanı

a) Metne göre Tanzimat sanatçılarının romana yüklediği işlev nedir? Açıklayınız.
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................

b) Tanzimat sanatçıları ilk romanlarını yazarken nasıl bir tutum sergilemişlerdir?
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................

c) Metinde altı çizili söz grubuyla anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................

ç) İlk dönem Türk romanlarında öne çıkan özellikler nelerdir? Açıklayınız.
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................

245