Page 85 - Biyoloji

BİYOLOJİ
11

Oogenez

Dişilerde yumurtalıkta foliküllerde mayozla yumurta hücresi oluşumuna
oogenez denir. Oogenez uzun bir süreçtir, embriyonik dönemde başlar.
Oogenez dişi embriyosunda oogonium (yumurta ana hücresi) üretimiyle
başlar. Oogoniumlar, mitozla çoğalır ve birincil oositleri oluşturur. Birincil
oositler mayoza başlar fakat mayoz birincil oositlerde profaz I aşaması-
na kadar ilerler.

Ergenlik dönemine erişince hipofizden salgılanan FSH (folikül uyarıcı
hormon ) etkisiyle birincil oosit büyümeye ve gelişmeye başlar. Hormon-
la uyarılan hücre sayısı birden fazla olabilir. Menstrüasyon döngüsünde
her ay bir folikülün birincil oositi mayoz I’i tamamlar ve sonuçta birinci
kutup hücresiyle ikincil oosit oluşur. İkincil oosit mayoz II’ye başlar fakat
metafaz II evresinde durur. Folikül kesesi yırtılıp açılınca ikincil oosit
serbest kalır. Bu olaya ovulasyon (yumurtlama) denir. İkincil oosit bir
sperm tarafından döllenirse yumurta kanalında mayoz II tamamlanır.
Mayoz II’de ikincil oositin bölünmesiyle iki hücre oluşur. Bunlardan kü-
çük ve sitoplazması az olan hücreye ikinci kutup hücresi denir (Görsel
3.19). Birinci ve ikinci kutup hücreleri işlevsizdir. Bir süre sonra canlılı-
ğını kaybeder. Kutup hücrelerinin küçük olmasının nedeni her mayozda
eşit olmayan sitokinezle oluşmalarıdır.

Oogonium
Mitoz 2n
Embriyoda Birincil oosit Gelişmemiş folikül

Mayoz I Profaz
2n
Çocukluk döneminde yumurtalıklar pasiftir.

Birincil oosit
2n Mayoz I

Birinci kutup hücresi İkincil oosit gelişimi Folikül
n
n
Ergenlik döneminden itibaren Döllenme Mayoz II Metafaz Mayoz II Ovulasyon

n

İkinci kutup hücresi Zigot Korpus luteum
n 2n

Görsel 3.19: Oogenez ve folikül gelişimi

84