Page 100 - Tarih

11. Sınıf Tarih

Tanzimat’la başlayan modernleşme sürecinin doğal bir devamı olan Ka-
nun-ı Esasi’nin ilanında, Genç Osmanlıların halkın yönetime katılması
düşüncesi etkili olmuştur.

Anayasada vekillerin bütün Osmanlıları temsil etmesi yönündeki hüküm
bir tarafa bırakılmış, vekiller mensup oldukları ırk veya dinin temsilcileri
gibi davranmaya başlamıştır. Özellikle farklı unsurların hükûmete karşı
faaliyetleri, mecliste bir kargaşa ortamı oluşturmuştur. Padişah 13 Şubat
1878’de Kanun-i Esasi’nin kendisine verdiği yetkiye dayanarak meclisi
süresiz tatil etmiş ve otuz yıl sürecek olan II. Abdülhamid (Görsel 4.8)
yönetimi başlamıştır.
Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerindeki Hukuksal Gelişmeler

Tanzimat Fermanı’nın uygulanması için 1840 yılında 40 madde-
lik ceza kanunu çıkarılmıştır. Bu kanun çoban ile vezirin eşit tutulduğu
bir anlayışla hazırlanmış ve bu kanunla merkezde sadrazamın, taşrada da
valilerin keyfî uygulamalarına son verilmeye çalışılmıştır.

1840 tarihli Ceza Kanunnamesi’nin eksiklikleri 1851’de Kanun-i Cedit ile
giderilmeye çalışılmıştır. Bu kanunun en önemli yeniliği, kamu davası
anlayışını getirmesi olmuştur. Böylece mağdur veya mirasçılar, suçluyu
affetse bile devlet bunu kamu davası hâline getirip suçluyu cezalandır-
ma yoluna gidebilmiştir. Yine Fransa kanunları örnek alınarak 1858’de
daha kapsamlı bir Ceza Kanunnamesi ile 1870’te Askerî Ceza Kanunu
oluşturulmuştur.
Osmanlı ticaret hukuku da Fransa kanunları örnek alınarak hazırlanmış-
tır. 26 Temmuz 1850’de oluşturulan Ticaret Kanunnamesi, özel hukuk
alanında yapılan ilk kanundur. Deniz ticareti hukuku ise Hollanda, Sicil-
ya, Belçika ve Prusya kanunlarından da yararlanılarak 1863’te Ticaret-i
Bahriye Kanunnamesi adıyla hazırlanmıştır. Ancak Avrupa ve özellikle
Fransız hukukundan yapılan uyarlamalar, faiz konusunda olduğu gibi
zaman zaman İslam hukukuyla çatışmıştır. Görsel 4.8
II. Abdülhamid
Toprak hukuku alanında yapılan en önemli kanun, Arazi Kanunnamesi
olup Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlığındaki bir heyet tarafından 1858
yılında hazırlanmıştır. Arazi Kanunnamesi, sistem bakımından Avrupa
etkileri taşısa da içerik yönünden bu dönemde Mecelle ile birlikte mey-
dana getirilen iki millî kanundan biridir.

Tanzimat Dönemi’nde, Fransız Medeni Kanunu örnek alınarak bir Os-
manlı medeni hukuku hazırlanması gündeme gelmiş ancak bazı devlet
adamları buna karşı çıkmıştır. Bunun üzerine 1868’de Ahmed Cevdet
Paşa’nın başkanlığında bir komisyon tarafından Mecelle hazırlanmıştır.
Mecelle, Tanzimat Dönemi’nde hazırlanan en önemli ve millî kanun olup
borçlar, eşya ve yargılama hukukuna dair bölümlerden oluşmuştur. Aile
ve miras hukukuna yer verilmemiştir. Hanefi fıkhına göre hazırlanan
Mecelle, toplam 16 kitap ve 1851 maddeden oluşmuştur.
Osmanlı Devleti’nde hukuksal gelişimin dönüm noktası, Kanun-ı Esa-
si’nin kabulüdür.

99