Page 103 - Tarih

Tarih 11. Sınıf

1889’da kurulan İttihâd-ı Osmanî Cemiyeti, 1895’te İttihat ve Terakki
Cemiyeti adını almıştır. 1909’da kendini parti olarak ilan eden İttihat
Terakki Cemiyeti, 31 Mart Vakası’nın bastırılması ile güçlenmiştir. Bâb-ı
Âli Baskını ile hükumeti tamamen ele alan parti Birinci Dünya Savaşı’nın
sonuna kadar devleti idare etmiştir.” BİLİYOR MUSUNUZ?

Üç Tarz-ı Siyaset

Avrupa’da yaşanan bu gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne de yansımaları olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son
zamanlarında ülke parçalanmaya doğru giderken kötü gidişi önlemek amacıyla birtakım kurtuluş çareleri
ortaya atılmıştır. Osmanlı Devleti’nde merkezî idarenin ve düşünce adamlarının, devletin dağılmasını ön-
lemek için siyasi ve toplumsal birliği koruma çabaları, farklı fikir akımlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Bu fikir akımları Üç Tarz-ı Siyaset olarak bilinmektedir.
Osmanlı Devleti’nde ise devletin parçalanma tehlikesi karşısında pek çok aydın, Osmanlıcılık fikrini sa-
vunmuştur.
Osmanlıcılık fikrine göre ırk, dil, din ve mezhep ayrımı gözetilmeksizin Osmanlı halkları; haklar ve ödevler
bakımından eşit kabul edilmiştir. Böylece ortak bir vatan kavramı etrafında bir Osmanlı ulusunun oluş-
turulması amaçlanmıştır. Osmanlıcılık fikrinin oluşturulma amacı devleti parçalanmaktan kurtarmak ve
mevcut sınırları korumak olmuştur. Tanzimat Devri’nde güçlenen Osmanlıcılık söylemi, Balkan Savaşları
esnasında yaşanan millî felaket ve Rumeli topraklarının tamamının elden çıkması ile kesin olarak sona
ermiştir. Namık Kemal, Ahmed Midhat Efendi ve Ziya Paşa gibi aydınlar Osmanlıcılık fikrinin önemli sa-
vunucularındandır.

İslamcılık, dünyadaki Müslümanlardan bir “İslam Birliği” meydana getirilmesi fikri ve eylemidir. Sultan
Abdülaziz zamanında Osmanlıcılık fikrinin zayıflamaya başlamasıyla ortaya çıkan İslamcılık fikri, Avrupa-
lılar tarafından Panislamizm olarak da adlandırılmıştır. Sultan II. Abdülhamid İslamcılığı fikirden eyleme
dönüştürmüştür. Birinci Dünya Savaşı’nın başında halife tarafından ilan edilen cihat çağrısı etkili olma-
mıştır. Bu savaş sırasında bazı Arap liderlerin Osmanlı’ya karşı İngilizlerin yanında yer alması, milliyetçilik
fikri ve bağımsızlık düşüncesinin, İslamcılık fikrinin önüne geçtiğini göstermiştir. Sultan II. Abdülhamid ve
ünlü şair Mehmet Akif Ersoy bu fikrin önemli savunucularıdır.
Türkçülük, Türk birliğini kurmayı hedef alan bir siyasi düşüncedir. Bu düşünceye göre önce Osmanlı Türk-
lerinin, Türk olmadıkları hâlde Türkleşmiş olanların ve millî bilinçten yoksun olanların bilinçlendirilmesi
gerekmektedir. Daha sonra ise Asya kıtasıyla Doğu Avrupa’da yayılmış olan Türklerin birleştirilmesine
geçilerek büyük bir siyasal milliyet meydana getirilmesi amaçlanmıştır.

Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul, İsmail Gaspıralı ve Ahmet Ağaoğlu Türkçülük fikrinin
önemli savunucularındandır.

Türkçülük fikri, İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birlikte XX. yüzyılın başın-
dan itibaren güçlenmiş ve bu fikir Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda
da etkili olmuştur. BİLİYOR MUSUNUZ?

102