Page 51 - Tarih

Tarih 10. Sınıf

Kadı tayini, ilk defa Osman Gazi tarafından yapılmıştır. Osman Gazi
BİLİYOR MUSUNUZ? bu göreve, kayınpederi Şeyh Edebali’nin talebesi Dursun Fakih’i uygun
görmüş ve Karacahisar’a kadı olarak atamıştır.

Fatih, ilmiye sınıfında hem teşkilat ve eğitim hem de anlayış açısından önemli değişiklikler yap-
mıştır. Bu dönemde müspet ilimler ve felsefi yaklaşımlar ön plana çıkmıştır. Birçok Latince eser
Türkçe’ye çevrilmiş özellikle tıp, matematik ve astronomi alanlarında yeni eserler yazılmıştır.
Dinî ve felsefi konulara ilgi duyan Fatih, ulema ile yakın ilişkiler kurmuş, birçok ilmî konunun
tartışılmasını teşvik etmiştir. Bunun sonucu olarak Türk dünyasının önemli bilim insanları ya da
onların yetiştirdiği kişilerden Akşemseddin ve Ali Kuşçu gibi alimler Fatih’in yanında yer almıştır.
Akşemseddin (?-1459)

Akşemseddin Türk siyasi ve ilim tarihinde önemli bir yere sahiptir. II. Mehmet’in İstanbul’u
kuşatması sırasında, padişahın ve ordunun manevi gücünün yükseltilmesine yardımcı olan
Akşemseddin, fetihten sonra Ayasofya’da kılınan ilk cuma namazında hutbeyi okumuştur.

Hastalıkların nedenlerini açıklayan Akşemseddin’e göre hastalıklar, kalıtımsal olan ve mikrop
yoluyla geçen şeklinde ikiye ayrılmıştır. Böylece Akşemseddin, mikroptan haber vermesi bakı-
mından Louis Pasteur (Pastör) ve Robert Koch (Rabırt Koh) gibi bilginlerin öncüsü olmuştur.
Ali Kuşçu (?-1474)

Küçük yaştan itibaren matematik ve gök bilimine ilgi duyan Ali Kuşçu, Semerkand’da devrin
en büyük bilim adamları olan Kadızâde-i Rumî, Gıyâseddin Cemşîd el Kâşî ve Uluğ Bey’den
matematik ve gök bilimi dersleri aldı.
Ali Kuşçu’yla beraber İstanbul medreselerinde, özellikle gök bilimi ve matematik alanında bü-
yük gelişmeler başlamıştır.
Ali Kuşçu, İstanbul’un enlem ve boylamını belirlemek için de çalışmalar yapmış ve günümüzde
kabul edilen değerlere yaklaşık bir değer bulmuştur.
Uluğ Bey (1394-1449)

Özellikle matematik ve gök bilimine ilgi gösteren Uluğ Bey, Semerkand Medresesi’ni kurmuş;
devrin en büyük rasathanesi olan Semerkand Gözlemevi’ni de yaptırmıştır. Gök bilim katalog-
larının en mükemmeli olan “Zîc-i Uluğ Bey”, günümüze kadar konumsal gök biliminin temel
kitabı olarak kullanılmıştır.

Medreselerde Eğitim Nasıldı?
Osmanlı medreselerinin en büyüklerinde bile talebe sayısı 20’ye ulaş-
mazdı. Eğitim faaliyetleri seviyeye göre yürütülür ve kitap geçme esas
alınırdı. Öğretim süresi öğrencinin ders ve imtihanları verme durumuna
bağlıydı. Bugünkü gibi sınıf geçmeye göre düzenlenmemişti. Dersler
sık sık tekrarlanır ve karşılıklı münakaşalarla işlenir, yöntemin esası
ezberciliğe dayanırdı. Belirtilen dersleri alan ve sınavları başarı ile
veren öğrencilere icazetname denilen diploma verilirdi (Ünal, 1998, ÖRNEK METİN
s.100’den düzenlenmiştir).

50