Page 87 - Tarih

Tarih 11. Sınıf

4.2. OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDUYA GEÇİŞ

Zorunlu Askerlik Sistemi

1789 Fransız İhtilali sonrasında ortaya çıkan zorunlu askerlik sistemi, ulus devletlerin kurulmasında ve
cumhuriyet rejimlerinin ortaya çıkmasında önemli rol oynamıştır. Fransa’da cumhuriyetin ilan edilmesin-
den sonra halkın vatanını savunması gerektiği anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu anlayışa göre her birey, vatan
savunmasından sorumludur ve gerektiğinde millet; ordu olarak görev yapmalıdır. Fransız İhtilali’nden
sonra yaygınlaşmaya başlayan ulusçuluk anlayışıyla birlikte, Avrupa’da millî ordu kavramı ulus devletle-
rin ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Zorunlu askerlik sistemi, ulus devletlerin profesyonel (daimî)
ordusunun dışında veya bu ordusuna asker sağlamak ama-
cıyla vatandaşları devletin savunmasında belirli bir zaman için
görevlendirmesidir. Özellikle XIX. yüzyıldan itibaren etkili olan
bu sistemde devlet; askerlerin giyim, teçhizat ve temel insani
BİLİYOR MUSUNUZ?
ihtiyaçlarını karşılamıştır.

Zorunlu askerlik sistemi sayesinde devletlerin askerî gücü ve halk üzerindeki kontrolü artmış ve savaşlar
daha yıkıcı hâle gelmiştir. Ulus devletler, zorunlu askerlikle hem güçlü bir ordu meydana getirmiş hem
de merkezî yapılarını güçlendirmiştir. Bu sistemle ordu, milletin okulu olarak değerlendirilmiş ve orduya
modernleştirme görevi de verilmiştir. Orduda askerlere okuma yazma, devletin resmî dili ve devletin temel
değerleri öğretilerek vatandaşlık eğitimi verilmiştir.

Osmanlı Ordusunda Modernleşme ve Yeniçerilerin Sonu

Osmanlı Devleti gibi çok uluslu yapıya sahip devletler, ulusal bağımsızlık hareketlerini önlemek ve siyasi
birliğini sağlamak için zorunlu askerlik sisteminden yararlanmak istemiştir. Ancak çok uluslu devletlerin
bu sistemi kendi bünyelerinde uygulamaları, ulus devletler kadar kolay olmamıştır. Çünkü çok uluslu
devletler ordularını, kendi geleneklerine uygun olarak farklı şekillerde
teşkilatlandırmış ve tebaanın tamamını askere almamıştır.
XVII. yüzyıldan itibaren Avrupa’da yaşanan siyasi rekabet ve XVIII.
yüzyıldaki Sanayi İnkılabı, askerî teknolojideki gelişmeleri de hızlan-
dırmıştır. Osmanlı devlet adamları, Avrupa’daki bu yenilikleri takip
etmek için büyük çaba göstermiştir. Batı’daki teçhizat ve son model
silahlar, zırhlı gemiler ve askerî sanayide kullanılabilecek makineler
ithal edilmeye başlanmıştır. Bunların benzerlerini ülke içinde de üret-
meye çalışan Osmanlı Devleti, bu teknolojiyi üretmeyi başaramamış
ve askerî teknolojiyi sadece kullanan pozisyonunda kalmıştır.
Osmanlı Devleti, XVIII. yüzyılda Rusya ve Avusturya’ya karşı ağır ye-
nilgiler alarak büyük toprak kayıpları yaşamıştır. Bu durum karşısında
Osmanlı devlet yöneticileri, sadece eski kurumları yenileme yoluna
gitmemiş aynı zamanda Avrupa’daki kurumların benzerlerini örnek Görsel 4.3
alan ıslahat hareketlerine girişmiştir. Özellikle III. Selim (Görsel 4.3) III. Selim
ve II. Mahmud Batı tarzı reformlar yapmıştır.

Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması olayına Vaka-i Hayriye denil- CEVAPLAYALIM
mesinin sebepleri nelerdir?

86