Page 113 - Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11

Murtaza, fabrikada işini yapmayan çalışanlar tarafından da sevilmez. Onlar da mahalledekiler
gibi türlü oyunlarla Murtaza’nın işten atılması için uğraşırlar. Fakat fen müdürünün Murtaza’ya
desteğinden dolayı başarılı olamazlar. Bir gece Murtaza’ya kızlarının da iş sırasında uyudukları
söylenir. Görevi her şeyin üzerinde tutan Murtaza öfkeyle oraya gider, yorgunluktan uyuyakalmış
küçük kızı Firdevs’i saçlarından çekerek yere fırlatır. Başından yaralanıp beyin kanaması geçiren
Firdevs birkaç gün sonra ölür.
Orhan Kemal, Murtaza

Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları

arzıtazimat: Saygılarını bildirme. zapturapt: Düzen, disiplin.
haçan: Ne vakit, ne zaman. zırrıkı: Delidolu, akılsız, aptal.

nümuneiimtisal: Seçkin örnek.

Metin ve Türle İlgili Açıklamalaretin ve Türle İlgili Açıklamalar
M
Cumhuriyet Dönemi’nde Roman (1950-1980)

1950-1980 arasında roman türü farklı eğilimlerle (toplumcu gerçekçi, bireyin iç dünyasını esas
alan, modernist, millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan) gelişimini sürdürmüştür. Kemal Tahir, Orhan Ke-
mal, Yaşar Kemal, Samim Kocagöz, Fakir Baykurt gibi toplumcu gerçekçi yazarlar; toprak kavgaları, ta-
rımın makineleşmesi, köyden kente göç gibi toplumsal konuları romanlarında ele almışlardır. Peyami
Safa, Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra, Samiha Ayverdi bireyin iç dünyasını
esas alan romanlar yazmışlardır. Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Ferit Edgü, Adalet Ağaoğlu modernist çiz-
gide romanlar vermişlerdir. Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Bahaeddin Özkişi, Mü-
nevver Ayaşlı, Emine Işınsu, Sevinç Çokum millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan romanlar yazmışlardır.
Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur adlı romanında Cumhuriyet aydınları bağlamında Turk toplumu-
nun tarihi, kulturel, sosyal dokusuna ait değerleri tartışır. Eskiye ait değerlerle yeni medeniyetin ge-
tirdiği değerler ve yaşam bicimleri arasında bir uyum kurarak kendi ic huzurunu sağlamaya calışan
aydınları anlatır. Ayrıca savaş, yoksulluk, hastalık, olum, sanat, tabiat, aşk gibi temaları da ic ice verir.

Kemal Tahir’in Devlet Ana, Yorgun Savaşçı; Orhan Kemal’in Cemile, Murtaza; Yaşar Kemal’in İnce
Memed, Yılanı Öldürseler; Fakir Baykurt’un Tırpan, Yılanların Öcü; Peyami Safa’nın Yalnızız; Ahmet Ham-
di Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa, İbişin Rüyası; Yusuf Atılgan’ın
Aylak Adam, Anayurt Oteli; Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar, Bir Bilim Adamının Romanı; Ferit Edgü’nün
Hakkâri’de Bir Mevsim; Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gecesi; Hüseyin Nihal Atsız’ın
Ruh Adam; Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Kilit, Çatı; Bahaeddin Özkişi’nin Sokakta, Köse Kadı adlı
eserleri bu dönemde roman türünün tanınmış örneklerindendir.

Orhan Kemal’in toplumcu gerçekçi anlayışla yazdığı Murtaza adlı roman, 1952 yılında önce ga-
zetede tefrika edilir ve aynı yıl kitap olarak yayımlanır. Eser eklemeler yapılarak 1969’da yeniden ya-
yımlanır. Büyük ilgi gören roman 1965’te Murtaza, 1984’te ise Bekçi adıyla iki kez sinemaya uyarlanır;
tiyatro eseri olarak da sahnelenir.
Romandaki olaylar, II. Dünya Savaşı sonrasında, Adana’da geçmektedir. Yazar; bu eserinde bir fab-
rikada gece kontrolörü olan, görevini her şeyin üstünde tutan, saf bir adam çevresinde gelişen olay-
ları toplumcu gerçekçiliğe bağlı kalarak yansıtmıştır.

111