Page 24 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

Monomerlerin birleşerek polimerleri oluşturması bir dehidrasyon reaksiyonudur. Dehidrasyon sırasında
basit organik maddelerden birinin hidrojeni (H ) ile diğerinin hidroksil grubu (OH ) birleşir. Bir molekül su çı-
+
−
kışıyla birlikte iki monomer arasında bağ oluşur.
Kompleks organik maddelerin su kullanılarak yapı birimlerine ayrılmasına hidroliz denir. Bu reaksiyon
dehidrasyonun tersidir. Su molekülünün hidrojeni monomerlerden birine, hidroksil grubu ise diğer monomere
bağlanır ve aradaki bağ kopar. Büyük organik madde yapı taşlarına ayrılır (Şekil 1.8). Sindirim olayı hidrolize
örnek olarak verilebilir. Enzim denetiminde gerçekleşen hidroliz reaksiyonlarında ortam ısısı yeterli olduğu için
ATP kullanılmaz. Bu sebeple hidroliz reaksiyonları hücre içi ve hücre dışında gerçekleşebilir.

Dehidrasyon
Su Çıkışı

Su Girişi
Basit organik maddeler Hidroliz Kompleks organik madde

Şekil 1.8: Dehidrasyon ve hidroliz reaksiyonu
Karbonhidratlar

Düşünelim-Tartışalım

1. Karbonhidratlar sadece şekerli olan besinlerde mi bulunur?
2. Karbonhidratlar dendiğinde hangi besinler akla gelmelidir? Sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.

Karbonhidratların bileşiminde karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) elementleri bulunur. Karbonhidrat-
ların molekül formülü genel olarak CH O'nun katları şeklinde ifade edilir. Canlılar, enerji elde etmek amacıyla
2
öncelikli olarak karbonhidratları kullanır. Bunun yanı sıra yapı maddesi olarak da görev yapar. DNA, RNA ve
ATP gibi moleküllerin yapısına katılır. Hücre zarı ve bitkisel organizmalardaki hücre çeperi gibi yapılar, farklı
tipte karbonhidratlara sahiptir. Tahıllar (buğday, yulaf, pirinç, arpa vs.), patates, şeker pancarı, sebzeler ve mey-
veler karbonhidrat bakımından zengin besinlerdir (Görsel 1.42, 1.43 ve 1.44).

Görsel 1.42: Tahıllar Görsel 1.43: Patates Görsel 1.44: Sebze ve meyveler

Karbonhidratlar içerdikleri şeker birim sayısına göre monosakkaritler (tek şekerler), disakkaritler (ikili
şekerler) ve polisakkaritler (çoklu şekerler) olmak üzere üçe ayrılır:

Monosakkaritler: Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilen basit yapılı şekerlerdir. İçerdikleri
karbon atomu sayısına göre gruplandırılır. Monosakkaritlerin içerdiği karbon sayısı üç ile yedi arasında değişir.
Bunlardan üç karbonlulara trioz, beş karbonlulara pentoz, altı karbonlulara heksoz denir. Trioz, pentoz ve hek-
soz şekerlerin canlılardaki metabolik olaylar açısından önemi oldukça fazladır.

3 Karbonlular (Trioz) 5 Karbonlular (Pentoz)

Fosfogliseraldehit (PGAL)
• Birleşerek fotosentez reaksiyonlarında sentezlenen Riboz Deoksiriboz
glikozu oluşturur. • RNA, ATP, • DNA’nın yapısına
• Solunum reaksiyonlarında glikozun parçalanması NAD, FAD katılır.
sırasında oluşan ara üründür. ve NADP'nin • Ribozdan farklı olarak
yapısına katılır. yapısında bir oksijen
atomu eksiktir.

36